واکاوی مفهوم نوسازی در سیر تحول رویکردهای مداخله در بافت‌های شهری

Abstract

وسعت زیاد بافت‌های فرسوده شهری در کنار معضلات و پیچیدگی‌های فراوانی که در حل معضلات مربوط به آنها وجود داشته، مسئولان امور شهری را بیش از پیش نیازمند بازنگری و اتخاذ رویکردهای جدید جهت مقابله با این معضلات کرده است. رویکردهای مرمت و بهسازی شهری در سیر تحول و تکامل خود از "بازسازی"، "باززنده‌سازی"، "نوسازی" و "توسعه مجدد" به "بازآفرینی" و "نوزایی" شهری تکامل پیدا کرده و در این مسیر، گذاری از حوزه توجه صرف به کالبد به عرصه تأکید بر ملاحظات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری را تجربه کرده است. امروزه ساکنان بافت‌های فرسوده از مشکلاتی بیش از مشکلات کالبدی و نفوذناپذیری رنج می‌برند. هرچند مشکلات کالبدی در جای خود اهمیت دارد، اما مسئله اساسی، پایداری و تأثیرگذاری رویکردهای اتخاذ شده است، زیرا بدون در نظر گرفتن ابعاد دیگر، مسئله فرسودگی به ظاهر اگر هم حل شده باشد، پایدار نخواهد بود و در مدت‌زمان اندکی علاوه بر گسترش فرسودگی، مشکلات بیشتری در این حوزه بروز پیدا می‌کند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، به بررسی سیر تحولات مداخله در بافت‌های فرسوده، با توجه به تجارب جهانی و گرایش‌های نوین شهرسازی می‌پردازد. نتایج این بررسی نشان می‌دهد شیوه مداخله موثر در این بافت‌ها نیازمند برخوردی سیستماتیک و رویکرد "فرایندمحور" است؛ بدین معنا که روند برنامه‌ریزی به جای نگرش صرفاً کالبدی، نیازمند نگرشی همه جانبه و متقابل در زمینه‌های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است.