بازآفرینی منظر فرهنگی؛ رویکردهای منظرین در احیای باغ تاریخی بابر

Abstract

جایگاه باغ‌های تاریخی و ارزش آنها از لحاظ منظر فرهنگی و نقشی که در بازگویی فرهنگ و تمدن یک جامعه دارند، موجب شده تا حفظ و احیای این مکان‌ها اهمیتی دوچندان پیدا کند. بدین ترتیب در کشورهایی با تمدن منظرین و پیشینه باغسازی طولانی، بخش مهمی از فعالیت‌های حفاظتی و مرمتی به حفظ و باززنده‌سازی محوطه‌ها و باغ‌های تاریخی مربوط می‌شود. از سوی دیگر اهمیت این موضوع موجب شده تا رویکردهای متفاوت و گاه متضاد در مرمت و بازآفرینی این میراث فرهنگی شکل گیرد و منشورها و بیانیه‌های مختلفی در خصوص احیای این محوطه‌ها در کنار سایت‌های تاریخی دیگر بیان شود. در بسیاری از رویکردهای احیای باغ‌های تاریخی توجه به انسان به عنوان عنصری زنده در بازسازی و احیای آنها مطرح شده است. از آنجا که باغ‌‌های تاریخی بخشی از منظر فرهنگی و در واقع دست‌آورد فرهنگی هر جامعه محسوب می‌شوند و با توجه به لایه‌های تاریخی و فرهنگی نهفته در این باغ‌ها، تنها حفظ و مرمت کالبد و عناصر فیزیکی کافی نیست، بلکه انتقال این ارزش‌های فرهنگی مستلزم حضور انسان در فضا و درک آن است. از این رو تلاش می‌شود تا با تکیه بر ابعاد مختلف تاریخ، فرهنگ، محیط و شهر با ایجاد عملکردها و فعالیت‌های مختلف، مخاطب و زندگی امروزی شهری به این مکان‌های تاریخی افزوده شود. به این ترتیب با این رویکرد نو، نگاهی جدید به بازآفرینی باغ‌ها رخ داده و آن تبدیل باغ‌های تاریخی به فضاهای جمعی است. بنابراین با ایجاد فعالیت‌های انسانی و فرهنگی علاوه بر حفظ و انتقال ارزش‌های فرهنگی این باغ‌ها می‌توان آنها را به فضاهای جمعی زنده و پویای شهری تبدیل کرد. در این نوشتار تلاش می‌شود با بررسی مرمت و احیای باغ بابر در شهر کابل، رویکرد و نحوه برخورد «محمد شهیر» را به عنوان یک معمار منظر در بازآفرینی این باغ تاریخی به چالش کشید.