سخن سردبیر؛ منظر ایرانی

Abstract

1. برنارد لاسوس اولین سؤال در اولین جلسه کلاس «برناردلاسوس»، پرسش از نخستین تجربة درک طبیعت بود؛ اول بار، چگونه و کدام جلوه از طبیعت را شناختید؟ دورۀ "DEA باغ، منظر، قلمرو" در دانشکده معماری لاویلت پاریس، 1992. لاسوس با ارجاع به درون، برای یافتن تجربة طبیعت درصدد بیان کشف خود بود. در طول تاریخ، طبیعت چه مفهومی برای انسان داشته است؟ به موازات تغییر شرایط و نیازهای آدمی، فهم و انتظار او از طبیعت نیز دگرگون می‌شد؛ تا امروز که "منظر" به عنوان یک دانش و یک هنر شناخته می‌شود. این نظریه که منظر پدیده‌ای عینی‌ـ ذهنی است، اگر چه توسط «اگوستین برک» تئوریزه و تدوین شد، اما کشف آن به دست لاسوس صورت گرفت. منظر، به مثابه پدیده‌ای، سیال که میان"طبیعت و فهم ما از طبیعت" در تحول است، از سوال روز اول لاسوس پیدا شده بود. متفکران زیادی قبل از لاسوس درباره منظر نوشته بودند. اما الگوی حاکم (پارادایم) بر همه نظریه‌ها، منظر را "چیز مطلوبی" می‌شناخت که ربطی به "طبیعت" دارد و برای زندگی انسان "مفید" است. تفاوت نظرها، در تفسیر طبیعت و چگونگی فایده آن بود و کمتر در ماهیت منظر تأمل شده بود. اما چرا لاسوس به این نکته دست یافت؟ در میان علت‌های آن، حتماً باید به سابقه وی به عنوان نقاش اشاره کرد. نگاه نقاشان به اطراف خود، با دیگران و علی‌الخصوص دانشمندان (کسانی که با معیارهای عقلی به دنیا می‌نگرند) فرق دارد. نقاش که مهارت آن را دارد تا رنگ، فرم، نور، بافت، حجم و سایر اجزای پدیده‌ها را ببیند، در مواجهه با اشیاء، ورای هویت متعارف آنها، "چیزهای دیگری" می‌بیند. ادراک نقاش از طبیعت، بی‌واسطه است؛ همچون شهود عارفی که پدیده‌ها را در هیبت و معنای متعارف آنها نمی‌بیند. این توانایی برای برنارد لاسوس، که وجه عقلانی و علمی قدرتمندی نیز داشت، کارآیی بزرگی به همراه آورد. از ورای دقت در مفاهیم مختلف از منظر، به سیالیت معنایی آن رسید؛ و با تأمل در چیستی آن، به ماهیت دوگانه عینی‌ـ ذهنی منظر دست یافت. این شماره منظر به اندیشه و آثار او پرداخته است. 2. منظر ایرانی عکس روی جلد، خودش یک مقاله است؛2 از این شماره، روجلدها را مستقل و موضوعی انتخاب کنیم. قرار شد که "منظر ایرانی" عنوان مجموعة عکس‌های روی جلد مجله باشد که تدریجاً فراهم می‌شود. عکس، تفسیر هنرمند است از محیط؛ انتخاب اوست از آنچه در اطرافش قرار گرفته؛ یک قاب است. کادر عکس، آنچه را که باید دیده شود، در تناسب و ارتباط‌های مورد نظر عکاس، محدود می‌کند، و آنچه که نباید دیده شود را خارج می‌کند. در نتیجه عکاسی نوعی گزینش در محیط است و عکس، یک گزیده. رنگ و نور در منظر ناحیة مرکزی ایران، نقش اصلی را بازی می‌کند. ارتفاع زیاد فلات ایران، اقلیم خشک و هوای پاک، آسمان آبی مرکز ایران را سبب می‌شود. نور شدید، تضاد سایه و روشن، تک رنگ مصالح خاکی که تنها ماده در دسترس است، فضای رنگین ساده و درخشان را می‌سازد. انسان ایرانی ساکن در این قلمرو، رن گهای خود را نیز بر همان روال انتخاب می‌کند؛ درخشان و متضاد. منظر ایرانی، انعکاس قلمرو آنها در محیط زندگ یشان است که از صافی ذهن آنها گذشته است. این منظر برای ایرانیان هزاران خاطره و معنا را بازتولید م یکند. منظر ایرانی، بخشی از هویت ماست. باید آن را شناخت و حفاظت کرد.