شاخص های گسست منظر

Abstract

منظر پدیده‌ای پویاست و موجودیت چندلایه آن باتمام مقیاس‌ها در گذاری همیشگی قرار دارد. از مصادیق گذار و تغییر در منظر، پدیدۀ گسست است که بر تمام لایه‌های اکولوژیکی و ادراکی آن در مقیاس‌های مختلف تأثیر می‌گذارد. گسست در منظر که تحت تأثیر مداخلات انسانی روی می‌دهد پیامدهای گوناگونی دارد که از عوامل مختلفی همچون توسعه سکونت‌گاه‌های شهری، ایجاد زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل زمینی و ریلی، تسطیح و تصرف اراضی طبیعی برای مصارف کشاورزی و فعالیت‌های معدن‌کاوی و عوامل بسیار دیگر ناشی می‌‌شود. این نوشتار در پی آن است تا با رویکردی جامع و کل‌نگر به ماهیت منظر، نظریات موجود در خصوص پدیده گسست و روش‌شناسی حوزه‌های مختلف مرتبط با این پدیده را تحلیل کند، به امکان‌سنجی شاخص‌های در ارزیابی پیامدهای گسست در منظر بپردازد و همزمان به جنبه‌های اکولوژیک و ادراکی آن توجه کند؛ شاخص‌هایی که قابلیت انطباق بر ویژگی‌های خاص هر بستر منظرین را به طور جداگانه دارا باشند و تغییرات ناشی از گسست را در الگوهای موجود منظر و محیط پیش‌بینی کند. با چنین هدفی شاخص‌های ارزیابی پدیده گسست به دو گروه کمّی و کیفی تفکیک شده است به شاخص‌های کمّی به ویژگی‌های اکولوژیک و زیست‌محیطی منظر و شاخص‌های کیفی به خصوصیات ادراکی و هویتی آن می‌پردازد. این نوشتار در پایان به این نتیجه خواهد رسید که ترکیب تمام شاخص‌های کمّی و کیفی در تحلیل یک بستر منظرین و تبدیل آنها به یک کلیت واحد به واسطه تفاوت ماهوی این شاخص‌ها و زمینه‌های مختلف دلالت آنها امکان‌پذیر نخواهد بود، لکن با تعریف اولویت‌های ساختاری هر منظر و شرایط محیطی، میزان اهمیت و تأثیرگذاری هر شاخص در ارزیابی مشخص می‌شود، تا در مراحل مختلف تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و طراحی پروژهای مدیریت منظر و آمایش سرزمین قابل استفاده و استناد باشد.