اثر تنش خشکی انتهایی بر عملکرد دانه و ا جزا آن در ژنوتیپ های گندم نان (.Triticum aestivum L) در شرایط گرم و خشک جنوب استان فارس

Abstract

به منظور ارزیابی واکنش لاین های امید بخش گندم نان (.Triticum aestivum L) به قطع آبیاری در مراحل انتهایی، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب از سال زراعی 81-1380 به مدت دو سال اجرا گردید. کرت های اصلی شامل سه تیمار آبیاری: I1: آبیاری در پنج مرحله ساقه رفتن، آبستنی، گل دهی، شیری شدن و خمیری شدن دانه، I2: آبیاری در چهار مرحله ساقه رفتن، آبستنی، گل دهی و شیری شدن دانه، I3: آبیاری در سه مرحله ساقه رفتن، آبستنی و گل دهی و پنج ژنوتیپ گندم نان شامل چمران (شاهد منطقه) و لاین های امید بخش 78-11-S، S-75-20، S-79-10 وS-79-18 به عنوان کرت های فرعی در نظر گرقته شدند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثرآبیاری، ژنوتیپ و اثر متقابل آنها برای کلیه صفات شامل: عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد سنبله بارور در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، بهره وری مصرف آب، شاخص برداشت و عملکرد زیست توده معنی دار بود. عملکرد دانه در تیمارهای I2 و I3 در مقایسه با آبیاری کامل به ترتیب 15.6 و 50.7 درصد کاهش یافت. علاوه بر این در تیمار I3 در مقایسه با I2 عملکرد دانه 41.6 درصد کاهش یافت. در تیمارهای I2 وI3 ، وزن دانه بیشتر از سایر اجزا عملکرد دانه کاهش یافت. از نظر بهره وری مصرف آب در تیمارهای آبیاری I1 و I2 تفاوت معنی داری وجود نداشت، ولی بطور معنی داری از تیمار I3 بیشتر بود. عملکرد دانه، وزن دانه، شاخص برداشت و بهره وری مصرف آب در لاین 78-11-S به طور معنی داری از سایر ارقام کمتر بود. رقم چمران و لاین های S-79-10 و S-79-18 در مقایسه با لاین های 78-11-S و S-75-20 به طور معنی داری تعداد دانه درسنبله بیشتری داشتند. تعداد سنبله بارور در واحد سطح لاین 78-11-S به طور معنی داری بیشتر از سایر لاین ها بود. بیشترین و کمترین عملکرد زیست توده به ترتیب مربوط به لاین های S-79-18 و 78-11-S بود. بر اساس نتایج این پژوهش با توجه به کاهش قابل ملاحظه عملکرد دانه و بهره وری مصرف آب در تیمار I3 در مقایسه با تیمارهای I1 و I2، این رژیم آبیاری به عنوان یک راهبرد موثر و قابل قبول در مدیریت آبیاری گندم در منطقه مناسب نیست و فاقد توجیه فنی و زراعی می باشد. همچنین لاین زودرس S-79-10 و رقم چمران در هر سه رژیم آبیاری عملکرد بیشتری داشتند و در شرایط بدون تنش و تنش خشکی انتهایی نسبت به سایر لاین ها برتر بودند.