تصویری از باغ حارث (امیر بلخ)؛ براساس حکایت رابعه از الهی نامۀ عطار

Abstract

چکیده | شکل و طرح باغ بخش مهمی از خصوصیات آن را بازنمایی می‌کند. باوجود این، معمولاً گوناگونی طرح باغ دست‌کم به اندازۀ اهمیتی که دارد مورد توجه قرار نمی‌گیرد. مطالعۀ باغ‌های موجود و یا اسناد و مدارک باغ‌هایی که زمانی وجود داشته‌اند، ازجمله راه‌های اصلی برای شناخت گونه‌های مختلف باغ است. اما با توجه به اینکه بسیاری از باغ‌ها تخریب شده‌اند، فهم باغ‌سازی برخی دوره‌ها به‌راحتی میسر نیست. در نبود نمونه‌های یادشده، متون تاریخی و ادبی با بازنمایی تصویری از باغ، زمینه‌ای برای مطالعه فراهم می‌کنند. براین اساس هدف این مقاله بازیابی تصویر باغی است که عطار حین توصیف داستان رابعه به‌طور ضمنی آن را شرح داده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش‌ها است که طرح کلی باغ حارث که صحنۀ رابطۀ دو شخصیت مد نظر شاعر است، چگونه است و براساس توصیفات شاعر، این باغ چه عناصری را شامل می‌شود. مقاله با تفسیر متن در پی پاسخ دادن به پرسش‌های تحقیق است و تصویر بازیابی‌شده براساس تفسیر متن شعر با تصویرهای دیگر مقایسه خواهد شد. مطالعات صورت‌گرفته نشان می‌دهد که باغ حارث از دو بخش تشکیل شده است و این دو بخش از طریق یک عمارت به هم متصل می‌شده‌اند. باغ بخشی بیرونی و عمومی داشته که در جلوی عمارت طاق قرارگرفته بوده است. این باغ، باغی خصوصی نیز داشته که دربردارندۀ کوشک و چمن یا خیابانی می‌شده که حوضی بر سر راه خود داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این باغ خصوصی احتمالاً ساختاری طولی داشته و بی‌شباهت به باغ توصیف شده توسط«هروی» در سده‌های بعد نیست.