اهمیت آب و عناصر آبی در باغ ایرانی

Abstract

موضوع این پژوهش بررسی نقش آب در شکل‌گیری عناصر معماری، به ویژه فضاهای مرتبط با آب در باغ‌ها است. هدف این تحقیق از یک‌سو طبقه‌بندی و تعریف انواع عناصر و فضاهای مرتبط با آب و به ویژه حوض در باغ‌ها و از سوی دیگر بررسی اشکال مختلف ‌آنها است. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است، داده‌ها نخست طبقه‌بندی و مقایسه و سپس تحلیل شده‌اند. مبانی نظری تحقیق بر این نکته استوار است که از یک‌سو پدیده‌های محیطی و اقلیمی و از سوی دیگر ویژگی‌های کارکردی باغ‌ها و مفاهیم فرهنگی آب، نقش مهمی در چگونگی شکل‌گیری عناصر آبی و به ویژه حوض‌ها داشته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد آب نقش اصلی در شکل‌گیری باغ در نواحی گرم و خشک داشته است و حوض مهم‌ترین عنصر آبی است که به شکل‌های بسیار متنوعی در طراحی و ساخت باغ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. مفاهیم فرهنگی آب در جهان اسلام و به ویژه در ایران نیز در چگونگی شکل‌گیری کالبدی و موقعیت بعضی از حوض‌ها نقش داشته است. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین و مقدس‌ترین نقش‌های عناصر آبی مربوط به حوض بوده ولی از دوره قاجار نوعی سنت‌شکنی در این زمینه آغاز شده است. از این دوره در بسیاری از موارد جنبه‌های تزئینی و فانتزی آب بر جنبه‌های نمادین آن فزونی گرفته است.