ارتقاء کیفی منظر شهر تهران در تلاقی خیابان و فضای عمومی

Abstract

منظر شهری در تعریف علمی رایج، کیفیتی است که در رابطه‌ای رفت‌و‌برگشتی بین مخاطب و کالبد شهر پدید می‌‌آید. مؤلفه‌های کالبدی تولید این کیفیت، همه عناصری هستند که در شهر حضور دارند. خیابان و فضای عمومی¹از جمله این مؤلفه‌ها‌ هستند که نسبت به سایرین، نقش پررنگ‌تری در ادراک مخاطب دارند. از دلایل این ویژگی، کمیت و رخ‌دادهای اجتماعی است که در آنها به وقوع می‌پیوندد. جدا از تأثیر جداگانه هریک از این دو مؤلفه بر شهر، فضاهایی وجود دارد که کالبد آن حاصل اجتماع خیابان و فضای عمومی است؛ این فضای جدید دارای منظری ارتقاء‌یافته است که از همپوشانی کیفیت‌های خیابان و فضای عمومی نزد مخاطب حاصل می‌شود. چنین منظری می‌تواند دارای شناسه‌های منظر فرهنگی باشد. خیابان «ولیعصر» از خیابان‌های تاریخی تهران است که قدمت آن به زمان قاجار باز می‌گردد، این خیابان در زمان پهلوی اول تکمیل شد و در دوره پهلوی دوم نقش مؤثری در سازمان فضایی شهر تهران یافت. پس از انقلاب اسلامی، توجه صرفاً کالبدی مدیریت شهری به این خیابان نتوانست از نقش اصلی آن در سازمان فضایی بکاهد؛ چرا که طولانی‌ترین خیابان تهران در برخی نقاط دارای شناسه‌هایی است که در گذشت زمان با انطباق فعالیت‌های ارگانیک فضاهای عمومی و معماری خیابان، به ارزش آن افزوده می‌شود. این نوشتار به دنبال آن است که منظر خیابان ولیعصر تهران را در نقاط تلاقی آن با فضاهای عمومی تحلیل و تحولات آن‌را ارزیابی کند.