تحلیل تطبیقی خطبه شقشقیه از منظر ابن‌ابی‌الحدید و ابن‌میثم بحرانی

Abstract

شرح­نهج­البلاغة ابن­­ابی­الحدید و ابن­­میثم­بحرانی از جمله شروح برجسته نهج­البلاغة هستند. مؤلفان این شروح در یک نگاه کلی با صبغه­ی مشترک کلامی و ادبی به شرح سخنان امام علی7 پرداخته­اند. از جمله خطب بی­نظیر نهج­البلاغة در بازشناسی وقایع تاریخی گذشته بر امام، خطبه شقشقیه است که البته ابن­­ابی­­­­الحدید و ابن­میثم مفصل به شرح آن همّت گماشته­اند. ابن­میثم خطبه شقشقیه را متواتر معنوی می­داند و نه متواتر لفظی؛ گرچه ابن­ابی­­الحدید در اینکه عبارات امام به تواتر رسیده سخنی صریح ندارد، اما در فرازهایی دیگر، تواتر صدور سخنان امام علی7 مبنی بر شکایت از تظلّم به حق خویش بر او ثابت شده است. ابن­میثم با دید تشیع­گونه­ و واقع­بینانه­ی خود و ابن­ابی­الحدید با نگاه کلامی اعتزالی خود و البته متعصّبانه­ به شرح محتوایی و تاریخی عبارات امام پرداخته و در فقره­های مختلف شرح عبارات دست به توجیهات و مغالطات ناصواب زده که بررسی آن ضروری می­نماید. این مقاله با بررسی توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تطبیقی رویکرد ابن­ابی­الحدید و ابن­میثم از خطبه شقشقیه می­پردازد.