مراحل استکمال نفس، از منظر نهج‌البلاغه

Abstract

شناخت کمال و سعادت و رسیدن به آن از اصیل‌ترین خواسته‌های بشر است و کشف ساحت‌های وجودی انسان، مقدمه‌ی اصطیاد آن است. انسان به طورکلی دارای دو بعد جسمانی و روحانی است. ازاین‌رو بر اساس اصالت بخشیدن به هر یک، مبانی حرکت به سوی کمال متفاوت خواهدبود. از نگاه نهج‌البلاغه اصالت انسان، با بعد روحانی آن است و کمال آن در قرب به خدا و رسیدن به مقام خلیفةاللهی است. این مقاله با روش تحلیل کیفی، محتوای کلام امیرمؤمنان و استنتاج از آن در پی شناخت انسان، با تأکید بر بُعد کمالی او و نوع طی نمودن مراتب آن است. دراین نگاه، روح بر اساس تعارض عقل و هوا، حالتی سیال بین قوس نزولی و قوس صعودی می‌پیماید. شناخت درست از مراتب انسان برای رشد بعد روحانی ضرورت دارد؛ همچنین ضمن بیان غایت بعد کمالی‌، به بیان مراتب و چگونگی طی منازل هفتگانه‌ی قوس صعودی و راهکارهای ارتقای نفس به سمت نقطه‌ی کمال می‌پردازد.