تاثیر فرهنگ پاتریمونیالیستی بر توسعه فرهنگی دوره قاجاریه و پهلوی؛ گسست یا تداوم

Abstract

توسعه از جمله مفاهیمی است که بسیاری از دولت­های جهت نیل به آن، تغییراتی را در ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خود به وجود می­آورند. تحقق پدیده توسعه، مستلزم ایجاد تغییر در نظام باورهاست. پاتریمونیالیسم نیز از جمله مفاهیم پایدار فرهنگ سیاسی­ایران دوره قاجار و پهلوی است که برغم وقوع انقلاب مشروطه و شکل­گیری مؤلفه­های جدیدی مبنی بر فرهنگ سیاسی مشارکتی، هم­چنان تداوم یافت. اما با وقوع انقلاب اسلامی، گسستی در جهت همسویی با توسعه فرهنگی ایجاد شد. گزاره­های موجود در فرهنگ پاتریمونیالیستی از آن­جا که به انفعال افراد در جهت­گیری نسبت به نظام­سیاسی می­انجامد، با مؤلفه­های توسعه­فرهنگی که بر مبنای مشارکت شهروندان و کنش­فعالانه آنان نسبت به نظام­سیاسی است، فاصله بسیاری دارد. نوشتار حاضر بر آن است تا تاثیر تداوم فرهنگ پاتریمونیالیستی ایران را به عنوان عنصری ثابت در فرهنگ سیاسی قاجاریه و پهلوی بر توسعه ­فرهنگی این دو دوره با بهره­گیری از نظریه ساخت­یابی آنتونی گیدنز، به روش توصیفی و تحلیلی مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. بر اساس نظریه گیدنز، ناکارآمدی توسعه فرهنگی در ایران دوره قاجاریه و پهلوی متاثر از ساختار اقتدارگرا است که توسط کارگزاران مرتبط با این ساختار بازتولید شده است.