پایش زمانی و مکانی پدیده گرد و غبار با استفاده از داده های ماهواره ای در جنوب شرق ایران،با تأکید بر منطقه جازموریان

Abstract

<strong>منطقه جازموریان واقع در جنوب شرقی ایران- بین دو استان کرمان و سیستان و بلوچستان ایران، هم</strong><strong>‌</strong><strong>اکنون به دلیل خشکسالی و سد</strong><strong>سازی</strong><strong>‌</strong><strong>های متعدد، کاملاً خشک و تبدیل به بیابان شده است. این منطقه یکی از مناطق کلیدی تولید گردوغبار کشور است، اما تاکنون مطالعات محدودی در این منطقه بخصوص در زمینه گردوغبار صورت گرفته است. به</strong><strong>‌</strong><strong>منظور بررسی گردوغبار در این منطقه از داده</strong><strong>‌</strong><strong>های ماهواره</strong><strong>‌</strong><strong>ای شامل شاخص گردوغبا</strong><strong>ر </strong>AAI<strong> بدست آمده از سنجنده</strong><strong>‌</strong><strong>های</strong>TOMS_N7<strong> (1978-1993) </strong><strong>، </strong>EP<strong> (1996-2005)</strong>TOMS_<strong> و </strong>OMI<strong> (2005-2014)</strong><strong> و شاخص عمق نوری گردوغبا</strong><strong>ر </strong><strong> </strong>AOD<strong>حاصل سنجنده</strong><strong>‌</strong><strong>های </strong>MISR<strong> (2000- 2013)</strong><strong> و </strong>MODIS<strong> (2000-2014)</strong><strong> استفاده گردید. نمودار تغییرات زمانی شاخص</strong><strong>‌</strong><strong>ها در منطقه جازموریان و نقشه</strong><strong>‌</strong><strong>های پهنه</strong><strong>‌</strong><strong>بندی رخدادهای گردوغبار برای جنوب شرق ایران تهیه شد. چند نقطه در جنوب شرق ایران به عنوان کانون تولید گردوغبار؛ شامل: زابل، منطقه</strong><strong>‌</strong><strong>ای در پاکستان نزدیک به مرز ایران، سواحل مکران (خلیج گواتر) و منطقه جازموریان شناسایی گردید. </strong><strong>با توجه به تغییرات سالانه شاخص</strong><strong>‌</strong><strong>ها می</strong><strong>‌</strong><strong>توان چندین سال یا دوره را به</strong><strong>‌</strong><strong>عنوان دوره</strong><strong>‌</strong><strong>های اوج طوفان گردوغبار در منطقه شناسایی کرد، 1363 (شروع رخداد طوفان</strong><strong>‌</strong><strong>های گردوغبار)، 1370، 1382-1383، 1387 و1391. به</strong><strong>‌</strong><strong>طور کلی روند صعودی در مقادیر شاخص</strong><strong>‌</strong><strong>ها را می</strong><strong>‌</strong><strong>توان در نتیجه ساخت سدهای متعدد بر سر راه رودهای تغذیه کننده جازموریان و در</strong><strong>‌</strong><strong>نتیجه خشک</strong><strong>‌</strong><strong>شدن تدریجی آن دانست و افزایش</strong><strong>‌</strong><strong>های ناگهانی در مقادیر می</strong><strong>‌</strong><strong>تواند در نتیجه وقوع خشکسالی</strong><strong>‌</strong><strong>ها باشد.</strong><strong>عمده وقایع گردوغبار در منطقه جازموریان در دو فصل بهار و تابستان اتفاق می</strong><strong>‌</strong><strong>افتد و به</strong><strong>‌</strong><strong>ترتیب در فصل زمستان و پاییز از شدت آن کاسته می</strong><strong>‌</strong><strong>شود. بنابراین فعالیت گردوغبار در چهار ماه می، ژوئن، ژولای و آگوست شدید و در چهار ماه نوامبر، دسامبر، ژانویه و فوریه ضعیف تر از سایر ماه</strong><strong>‌</strong><strong>ها می</strong><strong>‌</strong><strong>باشد.</strong> <strong> </strong>