اثرات زیست محیطی تصمیمات سیاسی در سازماندهی فضای جغرافیایی کشور

Abstract

اداره سرزمین و کشور به گونه کارآمد از دغدغه‎های اصلی در دنیای امروز سیاست است. چنین هدفی با گزینش مدیران متخصص و تدوین برنامه‎هایی با رویکردهای علمی توسط کارشناسان عملی می‎گردد. در ایران برنامه­ ریزی و اداره سرزمین با برنامه، تاریخ طولانی چند هزار ساله دارد. در تاریخ معاصر شروع برنامه‎ریزی به اواخر دوره قاجاریه باز می‎گردد. از دوره رضا شاه موضوع برنامه‎ریزی و اعمال دیدگاه کارشناسان جدی گرفته شد. در سال­ های قبل از انقلاب اقداماتی برای عمران و آبادانی کشور انجام شد که به طور عمده برنامه محور بودند. برنامه‎های توسعه اقتصادی – اجتماعی پنج ساله از جمله آنها می­ باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تدوین برنامه‎های عمرانی با تأخیر چند ساله شروع گردید. بروز بحران‎هایی چون جنگ تحمیلی، تحریم‎های بین‎المللی از یک سو و تدوین برنامه‎ها با راهبردهای تاکتیکی از طرف دیگر باعث پدید آمدن مشکلاتی از جمله مهاجرت و خالی شدن روستاها، رشد بی‎رویه شهرها و پیدایش شغل‎های کاذب، تخریب مراتع، پاک تراشی جنگل و.. در مقیاس ملی گردید. بر اثر مجموعه اقدامات گذشته جهت سازماندهی فضای جغرافیائی کشور در طی حداقل 5 دهه گذشته، آثار ویرانگری بر پیکر طبیعت کشور هویدا شده است. امروزه پدیده خطرناک فرسایش عرصه‎های طبیعی را با شدت در می‎نوردد و ویران می‎کند. ایران در دنیا رتبه اول فرسایش را داراست. گسترش سیل در کشور یکی از نتایج نامطلوب تخریب جنگل و مرتع است که هر ساله حجم عظیمی از خسارت مالی و در مواردی جانی را باعث می‎شود. اکثر شهرهای کشور امروزه با مشکلات بی ­شمار شهری و زیست محیطی مواجه هستند و شهروندان در معرض بیماری­ های ناشی از آلودگی محیط زیست شهرها قرار دارند. این مقاله تلاش می­کند ضمن تبیین اقدامات اساسی برای سازماندهی فضای جغرافیایی کشور در دهه­ های اخیر، نتایج آنها را ارزیابی نماید. با توجه به مؤلفه‎های مورد بررسی، فرایند حاکم بر پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و علّی بوده است. از روش کتابخانه‎ای بطور عمده برای جمع‎آوری اطلاعات استفاده شده و در این روش علاوه بر منابع و کتاب‎ها برخی از اسناد در حد کشف مورد مطالعه قرار گرفته‎اند.