شهرنشینى بى رویه و پیامدهاى اجتماعى - فرهنگى آن

Abstract

کره زمین درحال تبدیل شدن به دنیایى از شهرهاست. بطورى که قرن بیستم شاهد توسعه چشمگیر شهرها چه از لحاظ تعداد و چه از نظر وسعت بوده است <em>(اسکورو، 1372)</em>. در ابتداى قرن نوزدهم حدود سه درصد از جمعیت دنیا در نواحى شهرى زندگى مى‏ کردند. این تعداد در ابتداى قرن بیستم به حدود 15 درصد و در اواخر قرن 19 به حدود 46 درصد رسید. در سال 2000 این مقدار به 2/48 درصد افزایش یافت. بررسیها و مطالعات انجام شده نشان مى‏ دهد که در سال 2025 به 5/62 درصد خواهدرسید. براین اساس در این سال قریب به دو سوم جمعیت دنیا در شهرها زندگى خواهند کرد.<strong><em>(</em></strong><strong><em>Bradshaw, 1987</em></strong><strong><em>)</em></strong><br /> نگاهى به روند رشد افزایش جمعیت کشورهاى درحال توسعه بسیار نگران کننده‏ تر از کل جهان مى‏ باشد. به عنوان مثال، درسال 1960 سهم این گونه کشورها از 19 کلان شهر در جهان 9 منطقه شهرى بوده است. درحالى که این تعداد در سال 2000 به 50 کلان شهر از مجموع 66 مادر شهر رسیده است. <strong><em>(</em></strong><strong><em>Lo, Fu-Chen 2001</em></strong><strong><em>)</em></strong>این درحالى است که تفاوت هاى ماهوى بین عوامل بوجودآورنده شهرنشینى و پیامدهاى آن در جهان سوم با کل جهان و بخصوص کشورهاى توسعه یافته وجود دارد. <strong><em>(</em></strong><strong><em>Roberts, 1978</em></strong><strong><em>) </em></strong>تفاوت هاى موجود در سطوح شهرنشینى و میزان رشد در این دو سیستم بیانگر تفاوت هاى موجود در سیستم‏هاى اقتصادى - اجتماعى است که ریشه در فرآیندهاى تاریخى، فرهنگى و... دارد. در کشورهاى غنى پر درآمد، ساختارهاى شهرى به روشنى تعریف شده اند. رشد جمعیت در حداقل است و روند مهاجرت بین شهرى ناچیز مى‏ باشد. اما براى یک کشور در حال توسعه، این چشم‏ انداز شهرها و این ارزیابى خوش بینانه گیج کننده است .<br /> همانطورکه بیان شد، زمین تا چند ده هزارسال پیش از هر نوع ترکیب ساختمانى که ساخته دست انسان باشد خالى بود. این سکونتگاه ها به تدریج فشرده ‏تر شدند، به صورت دهکده و پس از آن به صورت شهر درآمدند. از چند قرن گذشته به این سو، شهرها از هسته‏ هاى سکونتى ساده انسان تبدیل به واحدهاى بسیار پیچیده شدند. با وجود آنکه پیدایش شهر، تاریخى به نسبت طولانى دارد، اما شهرنشینى در سطح گسترده داراى تاریخى کمتر از 200 سال است.