شناسه های معماری بَستَکی درخانه های بستکیه دبی با تأکید بر فضاها، قوسها وساختمایه

Abstract

محله بستکیه دبی، مهم‌ترین اثر منسجم و تقریباً دست‌نخورده معماران بستکی است که از سال 1890 م. به بعد، هم‌زمان با مهاجرت گسترده بازرگانان بستکی ایران برای سکونت آنان در دبی بنا شد و بخشی از آن در تخریب سال 1980م. از میان رفت. بررسی و مطالعه این محله مسکونی، از جنبه‌های گوناگون می‌تواند شناخت جامع‌تری از معماری بستکی به دست دهد. شباهت آب و هوای دبی با بندرلنگه، به‌عنوان پایگاه تجاری مهم بستکی‌ها در ایران و شباهت تقریبی آن با بستک، سبب شد که انتقال معماری بستکی، تغییرات درخور توجهی را به خود نپذیرد و از کلی‌ترین تا کوچک‌ترین اجزای خانه‌ها تمامی، باوجود برخی تفاوت‌ها، آشکارا معرف معماری بستک باشند. جستجوی مهم‌ترین شناسه‌های معماری بستکی در ساختار فضایی خانه‌های بستکیه و مقایسه آن‌ها با بستک، بااهمیت‌ترین پرسش تحقیق حاضر است. برای پاسخ‌گوئی به این پرسش، نخست بررسی تاریخ و اقلیم انجام و مقایسه میان آب و هوای دو منطقه از سرگرفته شد سپس، شباهت‌ها و تفاوت‌ها در ساخت‌مایه معماری و ساختار فضایی خانه‌های بستکیه و بناهای بستک ارزیابی گردید. نظر به اینکه، بررسی دقیق‌تر تمامی اجزای معماری و آرایه‌ها و مقایسه آن‌ها در این نوشتار امکان‌پذیر نیست، هدف اصلی این نوشتار، معرفی معماری خانه‌های بستکیه دبی در مقایسه با بستک ایران و نشان‌دادن چگونگی و مصداق‌های انتقال این شیوه از معماری ایرانی به دبی، با تأکید بر ساخت‌مایه و رابطه متقابل فرم و فضا و مصداق‌های درون‌گرایی و برون‌گرایی در خانه‌های دو منطقه است. در این پژوهش ِکاربردی، مطالعه تطبیقی بناها، با انواع مستندنگاری میدانی و استفاده از منابع شفاهی معتبر و کتابخانه‌ای مختلف در بستک و بستکیه دبی، انجام شده است. از مهم‌ترین یافته‌های پژوهش، این است که شناسه‌های معماری بستکی در خانه‌های بستکیه دیده می‌شود اما در شکل بروز آن‌ها تفاوت‌هایی مانند تنوع بصری و جسارت بیشتر در تزئینات و الگوهای هندی وجود دارد.