بررسی کارایی بخش حمل و نقل ریلی- مسافری کشور با استفاده از رهیافت DEA

Abstract

حمل و نقل زمینی از زیر مجموعه فعالیتهای حمل و نقل است که تأثیر بسزایی بر روی فعالیت‏ اقتصادی سایر بخش‏ها نیز دارد، به‏طوریکه انجام هرگونه تلاش در جهت افزایش کارایی این بخش موجب افزایش رونق در دیگر فعالیت‏های مرتبط می‏شود. هدف اصلی از این مطالعه، بررسی و سنجش اجزای کارایی بخش حمل و نقل ریلی- مسافری در نواحی 14 گانه راه‏آهن کشور طی سال‏های 1386 الی 88 می‏باشد. برای این منظور از روش تحلیل پوششی داده‌ها برای اندازه‏گیری کارایی فنی، مدیریتی و مقیاس در شرایط بازدهی ثابت نسبت به مقیاس تولید، الگوی منتسب به چارز، کوپر، رودز (CCR) و در شرایط بازدهی متغیر نسبت به مقیاس تولید، الگوی منتسب به بنکر، چارز، کوپر (BCC) استفاده شد. بر اساس نتایج حاصله، میزان ناکارایی موجود در این بخش برای سال‌های 86 ، 87 و 88 به ترتیب 44/0، 42/0 و 38/0 بدست آمد. همچنین نتایج حاصل از برآورد اجزای کارایی نشان داد که میانگین کارایی فنی، مدیریتی و مقیاس بخش حمل و نقل ریلی- مسافری در سال‏های مورد بررسی به ترتیب 59/0، 65/0 و 87/0 می‏باشد و بنابراین، بخش مذکور جهت باقی ماندن در صحنه رقابتی حمل و نقل عمومی و در کنار حمل و نقل مسافری جاده‏ای می‌بایست به میزان 41 درصد به خروجی فعالیتی بخش یعنی مقدار نفر-کیلومتر خود اضافه نماید. از دلایل عمده‌ای که باعث به وجود آمدن ناکارایی فنی در بخش حمل و نقل ریلی- مسافری برخی نواحی شده، می‌توان به فرسودگی، محدود بودن ناوگان حمل ونقل ریلی و عدم توسعه میزان خطوط راه آهن کشور که باعث اتلاف انرژی و وقت می‌شود اشاره نمود.