برآورد مکانی و پهنه‌بندی تبخیر و تعرق مرجع با استفاده از روش‌های زمین آمار و تیسن (مطالعه موردی: استان همدان)

Abstract

برآورد دقیق تبخیر و تعرق مرجع، نقشی مهم در مدیریت و مطالعات منابع آب دارد. روش­های نقطه­ای متعددی جهت محاسبه تبخیر و تعرق مرجع وجود دارد، روش‏های درون­یابی تیسن و زمین‏آمار، از جمله روش‏هایی هستند که امکان برآورد تبخیر و تعرق را در مقیاس منطقه‏ای فراهم می‏سازند. در این روش­ها برای برآورد و تعمیم متغیر، علاوه بر مقدار آن در ایستگاه محل اندازه‏گیری، رابطه آن با مقدار و موقعیت متغیر در سایر ایستگاه‏ها نیز در نظر گرفته می‏شود. در این تحقیق، از آمار 16 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک و کلیماتولوژی موجود در سطح استان همدان استفاده و تبخیر و تعرق مرجع ماهانه و سالانه کلیه ایستگاه‏ها توسط دو روش پنمن­مانتیس و تورنت­وایت تعیین گردید. نتایج نشان داد که در روش کوکریجینگ، بهترین متغیر کمکی، ارتفاع ایستگاه می­باشد. تحلیل داده­ها، نشان از وجود غیرهمگنی ژئومتریک داشت. بهترین مدل واریوگرام در روش­ کریجینگ مدل­ نمایی به­دست آمد. بیشترین خطای روش تیسن مربوط به مناطق شمال­غربی و جنوبی استان همدان با دامنه تغییر 5/0 درصد تا 16 درصد بود. دامنه تغییرات خطای روش کریجینگ بین صفر تا 12 درصد متغیر بوده و بین مناطق شمال­غربی و جنوب­غربی منطقه مورد مطالعه توزیع گردید. نتایج نشان داد روش کریجینگ در مقیاس ماهانه و روش فاصله وزنی معکوس در مقیاس سالانه نتایج مطلوب‏تری ارائه می­دهند. بنابراین طبق بررسی‏ها و همچنین لزوم بومی­سازی نقطه­ای مقادیر تبخیر و تعرقمرجع، در مقیاس ماهانه، روش­های زمین­آمار و در مقیاس سالانه (با توجه به سهولت کاربرد )، با در نظر گرفتن دقت مورد نیاز، استفاده از روش تیسن ارجحیت دارد.