اثر نمکهای کربنات کلسیم و سولفات کلسیم بر جذب باکتری سودوموناس فلورسنس در جریان غیراشباع

Abstract

خاک بستر مناسبی برای رشد و انتقال ریزجانداران مختلف است. اخیراًَ انتقال ریزجانداران بیماری‌زا در خاک و تأثیر خاک بر میزان جذب و انتقال آنها به‌دلیل احتمال آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی و بیماری‌های ناشی از آنها، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. خاکهای مناطق خشک و نیمه‌خشک از جمله ایران به خاطر داشتن مقادیر بالای کانی‌های کربناته و سولفاته به‌وی‍ژه آهک و گچ می‌توانند در جذب و پالایش باکتری‌های مختلف نقش داشته باشند. در این پژوهش اثر مقادیر مختلف دو نمک کربنات کلسیم و سولفات کلسیم بر جذب و پالایش باکتری <em>سودوموناس فلورسنس</em> در ستون‌های شنی در شرایط رطوبتی غیراشباع بررسی شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح 0، 5، 10 و 20 درصد نمک کربنات کلسیم و سه سطح 0، 5 و 10 درصد سولفات کلسیم در ترکیب با شن بودند. آزمایش‌ها در سه تکرار انجام شد و طرح آماری به‌کار رفته کاملاً تصادفی در قالب فاکتوریل بود. مخلوط‌های مورد نظر به‌طور یکنواخت در ستون‌های پیرکس به‌طول 20 سانتی‌متر و قطر 7 سانتی‌متر ریخته شد و شرایط ماندگار غیراشباع روی آنها اعمال گردید. سوسپانسیونی با غلظت 10⁶ باکتری در سانتی مترمکعب روی ستون‌ها اعمال شد و تا حجم آب خروجی 5 برابر حجم آب منفذی (PV) ستون‌ها آبشویی ادامه یافت. بلافاصله پس از اتمام آبشویی، میزان باکتری باقی‌مانده در لایه‌های 5- 0، 10-5، 15-10 و 20-15 سانتی‌متری اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد اثر تیمارهای کربنات و سولفات کلسیم بر میزان پالایش باکتری درلایه‌های 5-0، 10-5 و 15-10 سانتی‌متری ستون‌ها در سطح آماری 1 درصد و در لایه 20-15 سانتی‌متری در سطح 5 درصد، معنی‌دار شد. همچنین اثر متقابل تیمارهای کربنات کلسیم×سولفات کلسیم بر میزان پالایش فیزیکی سطح 1 درصد، معنی‌دار بود. نیمرخ غلظت باکتری باقی‌مانده و ضریب پالایش، به خوبی کاهش میزان پالایش باکتری با عمق را نشان داد؛ به‌طوری که ضریب پالایش تیمارهای کربنات کلسیم و کربنات کلسیم×سولفات کلسیم در سطح 1 درصد معنی‌دار بود. پالایش فیزیکی، اعوجاج منافذ و کاهش سرعت ظاهری آب منفذی در تیمارهای کربنات کلسیم و سولفات کلسیم را می‌توان از عوامل مهم در پالایش باکتری در شرایط رطوبتی غیراشباع در تمام لایه‌ها ذکر کرد. بنابراین می‌توان گفت وجود نمکهای کربنات کلسیم و سولفات کلسیم در خاک می‌تواند عامل مهمی در پالایش باکتری و در نتیجه کاهش آلودگی منابع آبی باشد.