تحلیل معنایی گواه‏نمایی در زبان فارسی

Abstract

گواه‏نمایی مقوله‏ای زبانی است که بر اساس آن، گوینده باید منبع اطلاعات گفته‏اش را در قالب تکواژ یا عنصری صرفی در جمله بازنمایی و مشخص کند که آیا گوینده، رویداد را دیده، شنیده، استنتاج کرده یا به شکل دیگری کسب کرده‌است. نگارنده ضمن بررسی نمونه‏هایی از فارسی گفتاری به بررسی گواه‏نمایی در فارسی امروز پرداخته و به روشی توصیفی ـ تحلیلی به این نتیجه رسیده‌است که دست‌کم برمبنای چند دلیل عمده ‌نمی‏توانیم به وجود گواه‏نمایی در فارسی قائل باشیم: نخست، در فارسی عنصر صرفی اجباری در قالب تکواژ یا واژه‏بست برای نمایش اختصاصی گواه‏نمایی وجود ندارد؛ دوم، اشاره به منبع اطلاعات نه به کمک ابزارهای صرفی، بلکه از طریق وجه فعل و به کمک «جمله»، آن هم به صورت اختیاری بازنمایی می‏شود؛ سوم، وجه مقوله‏ای جهانی است، اما گواه‏نمایی ویژة تعداد محدودی از زبان‏هاست؛ چهارم، اگر وجه را از فعل کنار بگذاریم، امکان بازنمایی معنایی این مفهوم به طور کامل از بین می‏رود؛ پنجم، این مقوله در زبان‏های جوامع کوچک و با فرهنگی نه­چندان پیشرفته، در قالب نظامی بسیار پیچده‏تر به کار می‏رود.