معرفی سروده‌هایی از شاخة ادبیات شفاهی ایران: سه‌خشتی‌های کُرمانجی

Abstract

در این مقاله، سروده­هایی متعلق به خانوادة ادبیات شفاهی ایران از منظر برون­متنی و درون­متنی معرفی می­شود. سه­خشتی­های کرمانجی، سروده­هایی سه‌مصراعی‌اند که سابقة آنها به ادبیات دورة پیشااسلامی می­رسد اما هنوز در شاخة ادبیات شفاهی منطقة خراسان سروده و خوانده می­شوند. در زبان کرمانجی، سه­خشتی­ها را عمدتاً به آواز می‌خوانند و همین امر سبب افزودن پاره­هایی بر اصل سه مصراع می­شود. این پاره­ها بیشتر کارکرد موسیقایی دارد و غالباً برای سازگارشدن سه­خشتی­ها با دستگاه­های موسیقایی به آنها افزوده می­شود اما غیر از این، کارکرد معنایی ـ عاطفی هم دارند. ما پس از بررسی 304 سه­خشتی، آنها را از جهت موسیقایی و زمینة معنایی ـ عاطفی بررسی خواهیم کرد. ضمن اینکه پیش از آن نشان می­دهیم رابطة این سروده­ها با ادبیات دورة پیشااسلامی چگونه است. در بخش پیشینة تحقیق و وجه تسمیة این قالب نیز نشان خواهیم داد که چه تحقیقاتی در این مورد تاکنون انجام شده­است.