تحلیل معنایی اوصاف الهی در جزء‌های 28 تا 30 قرآن کریم با تکیه بر مدل معنایی لیبر و نقد این نظریه

Abstract

در این مقاله، 51 صفت خداوند در جزء‌های 28 تا 30 قرآن کریم براساس نظریة لیبر، تحلیل معنایی شده‌اند. هدف پژوهش حاضر، بررسی ویژگی‌های معنایی صفات واژگانی ایجابی خداوند در جزء‌های یادشده براساس مدل معنایی لیبر و بررسی میزان کارآمدی این مدل برای تحلیل معنایی صفات در زبان عربی است. گردآوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای صورت گرفته است و معانی اوصاف خداوند با استناد به برخی منابع معتبر لغت و تفسیر استخراج شده‌اند. رجوع به فرهنگ‌های دوزبانه، افزون بر فرهنگ تک‌زبانة عربی برای حصول تسلط بیشتر نگارندگان بر معانی بررسی‌شده و اطمینان آنها از درستی مسیر تحلیل معنایی بوده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهند از میان مؤلفه‌های معنایی لیبر، مشخصه‌های پویا، درجه‌پذیر، وجرا و مکان در اسکلت معنایی این صفات کاربرد دارند و مؤلفه‌های «ماده، مقید و ساختمند» در تحلیل این عناصر واژی طرح‌شدنی نیست. همچنین مؤلفة [درجه‌پذیر] با دارا بودنِ 70 درصد، بیشترین بسامد را داشته و کمترین فراوانی را نخستی‌ معنایی «وجرا» با 5/9 درصد به خود اختصاص داده‌ است. در لایة اول بدنة معنایی، صفات به دو دسته تقسیم شده‌اند که یک گروه در مشخصة رویداد و گروه دیگر در مشخصة وضعیت با هم مشترک‌اند. لایة دوم بدنة معنایی هر صفت نیز از سایر صفات متمایز شده و مجموعة اطلاعات گویشور دربارة آن عنصر واژی را ارائه کرده است. در پایان مشخص شده است مشخصه‌های معنایی لیبر کارآمدی لازم را در نشان‌دادن تمایزات معنایی اوزان مختلف نداشته‌اند و پیشنهاد شده است با افزودن مؤلفه‌های معنایی [مقایسه]، [مقدار] و [ثبوت] به اسکلت معنایی، تحلیل معنایی دقیق‌تری از این اوصاف به دست می‌آید. مدل معنایی لیبر در باب متن و مربوط به سیاق لفظی و بلاغت است و استناد به آن به دلیل تأکید نگارندگان بر نگاه نظریه‌ایِ زبان‌شناختی به متن قرآن است. بدنة معنایی نیز در انگارۀ لیبر با علم معانی مرتبط است.