مـسکن اسلامی (مبانی نظری تا جلوه‌های عینی در گذشته و حال)1

Abstract

مسکن از دو منظر اصلی همواره مورد توجّه بوده است، یکی به آن دلیل که اصلی‌ترین عنصر شهر است، و دیگر به آن دلیل که مورد نیاز و توجّه همة انسانها در همة مکانها و همة زمانها می‌باشد. علاوه بر آن به دلیل آن که مسکن (یا خانه) اوّلاً مکان زندگی خانواده است و ثانیاً به دلیل بار هنری و زیباشناسانة آن، که هر دو بار ارزشی و فرهنگی دارند، توجّه به آن و مطالعه در زمینة شناخت ویژگیهای مطلوب مسکن همه‌گیر بوده است. در کنار این موضوعات توجّه به تجارب تاریخی و شناخت روشهای پاسخگویی به نیازهای خانواده‌ها در شرایط فرهنگی و سرزمینی متفاوت و همچنین روزآمد بودن فضاهای زندگی امروز به نحوی که پاسخگوی انسان و خانوادة امروز باشند یک ضرورت است. به همین دلیل مقالة حاضر به دنبال یافتن پاسخ سؤالاتی از جمله سؤالات زیر است: 1. نظر اسلام و به ویژه در متون اصلی (به عنوان زیربنای فکری فرهنگ ایرانی) در بارة مسکن چیست؟ 2. مسلمانان و ایرانیان چه روشها و فرمهایی را برای مسکن خویش برمی‌گزیده‌اند؟ 3. وضعیت امروز مسکن در مقایسه با ارزشهای فرهنگ ایرانی کدام است؟ با اذعان این که پاسخ دقیق و همه جانبة این سؤالات، بحثها و تحقیقات متعدّد و مستوفایی را طلب می‌کند، در این مجال در حدّ امکان به توضیح مطلب و اثبات لزوم توجّه به این مباحث اشاره خواهد شد. طبیعی است که روش تحقیق مورد استفاده، روش تحقیق اکتشافی و تحلیلی در قسمت اوّل، و روش استقرایی و تحلیلی در مباحث بعدی خواهد بود؛ که در نهایت نیز با بهره‌گیری از روش خلاقانه به ارائة توصیه‌ها منتج خواهد شد.