بازخوانی مشروعیت دوپایه از منظر آیت الله سیدمحمدباقر صدر

Abstract

یکی از مسائل مهم سیاسی در طول تاریخ بشریت، میزان و کیفیت نقش آفرینی مردم در حاکمیت و چگونگی پرداختن به تزاحماتی است که بین اختیارات حکام و حقوق مردم رخ می دهد. چراکه لاجرم تصرفات دستگاه حاکمیت مساوق تصرف در حقوق فردی آحاد جامعه است. این امر ضرورت پی ریزی پایه های مشروعیت کسب و اعمال قدرت بر مبنایی مورد قبول را در مجامع اندیشه ورزی سیاسی دوچندان نموده است. برهمین اساس مکاتب فکری مختلف در این عرصه به وجود آمده و ابتناء مشروعیت در قلمرو سیاسی را بر یک نظام خاص طراحی نموده اند. در اندیشه فقه امامی نیز این مسئله دارای اقوال و آراء مختلفی است که عمدتاً به دلیل رابطه منطقی «تضایف» که بین حقوق و تکالیف والی و مردم مطرح است، حول نظریه «ولایت فقیه» به منصه ظهور رسیده است. آیت الله سید محمد باقر صدر از اندیشمندان اسلامی، برخلاف رویه معمول فقها، مسئله مشروعیت قدرت را بارویکردی اعتقادی در ذیل نظریه «خلافة الأنسان و شهادة الأنبیاء» مطرح نموده است. مبنایی که ایشان در این نظریه برای تأمین مشروعیت برگزیده است مبتنی بر درون مایه های قرآنی و از منظر روشی یک نظریه نوین محسوب می شود. در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، قرائت مشروعیت دوپایه «الهی – مردمی»که وجه تکاملی نظریه «نصب» قلمداد می شود، مورد تبیین و بازخوانی قرار خواهد گرفت.