ارزیابی خطرپذیری رخداد سیل در حوضۀ تجن با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی

Abstract

در پژوهش حاضر سعی شده است تا ارزیابی مناسبی از وضعیت سیل‏خیزی و خطرپذیری سیل برای حوضۀ تجن ارائه شود. به این منظور، با تهیۀ نقشه‏های پهنه‏بندی خطر سیل و تحلیل حساسیت سیل‏خیزی برای حوضه، مناطق مستعد شناسایی و میزان خطرپذیری برای حوضه سنجش شده است. به این منظور، از مدل تلفیقی مبتنی بر تحلیل سلسله‌مراتبی و منطق فازی (F-AHP) به منظور اولویت‏بندی، شناسایی عوامل مؤثر بر رخداد سیل (شامل عوامل زمین‏شناسی، اقلیمی و انسانی و...) و همچنین، تعیین میزان تأثیر هر یک از شاخص‏های ارزیابی سیل (شامل سرعت جریان، عمق جریان، متوسط بارش، تبخیر، شیب، الگوی زهکشی، دشت سیلابی، شبکۀ راه‏ها و پوشش زمین) بهره گرفته شده است. این اطلاعات بعد از ارزیابی محاسباتی فازی در MATLAB به محیط GIS انتقال یافته و نقشه‏های شاخص فازی‏سازی‌شده/ غیرفازی‏سازی‌شده منطقه تهیه شده است. هدف از این کار، افزایش دقت و همچنین به‌کارگیری تلفیقی مدل فازی است. این نقشه‏ها برای شناسایی مناطق حساس سیل (نقشۀ خطرپذیری) و پهنه‏بندی مخاطره (در 5 گروه پرخطر تا کم‌خطر) به کار برده شده است. با توجه به نتایج حاصل از سنجش خطرپذیری در حوضۀ تجن مشخص شده است که مهم‌ترین تمرکز مناطق حساس سیل در محدودۀ رودخانۀ اصلی نسبت به سایر بخش‏ها و در محدودۀ دلتای رودخانه در مصب است. همچنین، با توجه به الگوی زهکشی منطقه به‌خصوص در بخش شرقی حوضه، مشخص شده است که این مناطق نیز از حساسیت زیاد سیل‏خیزی برخوردار بوده که با توجه به ساختار زهکشی‏ها می‏توان بیان کرد که تأثیر رخداد به صورت فعالیت‏های زمین‏شناسی است.