ارزیابی و مقایسۀ توزیع آنومالی فلوراید سنگ، خاک و بدنه‌های آبی محور شمالی رودخانۀ زنگمار، شمال آذربایجان غربی، شمال غرب ایران

Abstract

هدف اصلی از تحقیق حاضر، تعیین توزیع غلظت فلوراید در محدودۀ نیمۀ شمالی آنومالی‌دار رودخانۀ زنگمار است، که بررسی بدنه‏های آبی، خاک و سنگ‏های ناحیه، مناطق آنومالی‌دار، تعیین منبع و منشأ آنومالی فلوراید در منطقۀ مطالعه‌شده را در پی داشته است. به این منظور، در اردیبهشت 1397 از آب‏های چاه، چشمه، قنات و آب‏های سطحی محدودۀ 51 نمونۀ آبی و 101 نمونۀ خاک و سنگ، اخذ و مطالعه شد. نتایج تحقیق حاضر نشان می‏دهد براساس آنالیز نمونه‏ها، در بیشتر موارد بیشینۀ میزان فلوراید در آب‌های سطحی، چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها به‌ترتیب 22/5، 3/3، 45/2 و 6/1 میلی‌گرم بر لیتر است. بر این اساس، به‌ترتیب از آب سطحی به سمت چاه، چشمه و قنات از مقدار متوسط فلوراید کاسته می‏شود. این مطلب می‌تواند بیان‌کنندۀ تأثیر فرایندهای سطحی یعنی هوازدگی سنگ‌های سطحی بر مقادیر فلوراید منابع آبی باشد. مقادیر فلوراید در سنگ و خاک‏های منطقه‏‏ از کمتر از 1 میلی‏گرم بر لیتر برای کمپلکس‌های دگرگونی، رسوبات شیلی، نهشته‌های کربناته تا واحدهایی با مقادیر بیشتر از 5/1 میلی‏گرم بر لیتر شامل کمپلکس‌های بازالتی و رسوبات سخت‏نشدۀ عهد حاضر متغیر است. به‌رغم تأثیر زیاد سازندهای زمین‏شناسی و خاک‏های مرتبط در تغذیۀ فلوراید به آب‏های ناحیه، انتقال فلوراید از شرق ترکیه (حوالی آتشفشان آرارات) توسط رودخانه‏های ساری‏سو و زنگمار نیز به عنوان یک منبع مهم تغذیه به شمار می‏آید.