بررسی تأثیر افت سطح آب زیرزمینی روی فرایند فرسایش خاک و تشکیل پدیدۀ گردوغبار

Abstract

‌حفر بی‏رویۀ چاه‏های عمیق، سبب افت سطح آب زیرزمینی و مسائل ناشی از آن شده است که مهم‏ترین آن نابودی پوشش گیاهی دشت‏ها است که آب مورد نیاز خود را از رطوبت موجود در زمین می‏گیرند. هدف از تحقیق حاضر، تجزیه و تحلیل کاهش رطوبت خاک سطحی و منبع تولید گردوغبار در حوضۀ هامون- هیرمند از استان سیستان و بلوچستان است. به منظور رسیدن به این اهداف، از نرم‏افزار WEAP برای شبیه‏سازی افت جریان زیرسطحی استفاده شده و سپس با اعمال سناریوهای مدیریتی منابع آب، مقدار افت جریان زیرسطحی تا سال 2031 شبیه‏سازی شد. با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی بهترین گزینه از بین سناریوها انتخاب شد. منطقۀ مطالعه‌شده تحت این سناریو در پایان سال هدف، 29 سانتی‏متر افت جریان زیرسطحی دارد و مقدار کل نیاز تأمین‌نشده برای معیارهای مختلف همچون شرب، کشاورزی و زیست‌محیطی برابر 83/1804 میلیون مترمکعب است. سرعت باد در منطقۀ مطالعه‌شده بیش از سرعت آستانۀ حرکت ذرات است (بیش از 400 سانتی‌متر بر ثانیه)، بنابراین منطقه توان تولید گردوغبار دارد. برای تجزیه و تحلیل کاهش رطوبت خاک سطحی از مدل HYDRUS-1D در مقالۀ حاضر استفاده شده است و نتایج به‌دست‌آمده نشان از کاهش مقدار رطوبت خاک در هر سال دارد. درضمن، ارتباط بین افت جریان زیرسطحی و کاهش مقدار رطوبت خاک در تولید گردوغبار بررسی شد و این نتیجه به دست آمد که کاهش رطوبت خاک سطحی ارتباط نزدیکی با افت جریان زیرسطحی به اندازۀ حداکثر 83/93 سانتی‌متر و همچنین توان تولید گردوغبار متناسب با آن را دارد.