مدل ‏سازی آلودگی نیترات از منابع غیر‌نقطه ‏ای و اولویت‌بندی زیرحوضه‏ های بحرانی برای مدیریت محیط زیستی حوضۀ آبخیز تجن

Abstract

آلودگی‏های غیر‌نقطه‏ای اهمیت ویژه‌ای در تعیین کیفیت آب و سهم مهمی در تغذیه‌گرایی آب‏های شیرین دارند. از دلایل اساسی این موضوع، وجود مواد مغذی به‏ویژه نیتروژن و فسفر در غلظت‏های زیاد آب است. عامل تغییر کاربری اراضی به‏طور ویژه‏ای بر کیفیت آب مؤثر است. بنابراین، درک ارتباط بین کاربری اراضی و آلایندۀ نیترات یک اولویت به‏منظور ارزیابی بار آلودگی نیترات و پیش‏بینی تأثیر آن بر کیفیت آب‏های سطحی است. در این مطالعه از ابزار ارزیابی آب و خاک (SWAT) برای شبیه‏سازی نیترات طی سال‏های 2001‌ـ 2013 در حوضۀ آبخیز تجن استفاده‏ شده است. نتایج مدل نشان داد بار سالانۀ نیترات طی سال‌های 2001‌ـ 2013 از 31070 کیلوگرم تا 89350 کیلوگرم در خروجی حوضه متغیر است. براساس نتایج به‌دست‌آمده، سهم آلایندۀ نیترات تولید‌شده توسط مرتع (7/5 درصد) و جنگل (29 درصد)، بسیار کمتر از نیترات تولید‌شده توسط کاربری کشاورزی (64 درصد) است. همچنین در میان کشت‏های مختلف کاربری کشاورزی، به‌ترتیب شالیزارها و باغ‌ها به‏عنوان منابع اصلی آلودگی نیترات در فصول بهار و تابستان شناسایی شدند. در ادامه، زیرحوضه‏های بحرانی به‌منظور اولویت‏بندی مناطق برای مدیریت کیفیت آب منطقه شناسایی شدند. نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه می‏تواند راهنمای مفیدی به‌منظور حفاظت از اکوسیستم حوضۀ آبخیز تجن در برابر تخریب بیشتر و ‌نیز ترویج توسعۀ پایدار در این منطقه باشد. <strong> </strong>