شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی و پیشران‏ های مؤثر در مدیریت یکپارچۀ منابع آب ‏بر مبنای رویکرد آینده ‏پژوهی (مطالعۀ موردی: شهرستان تبریز)

Abstract

سیستم‏ منابع آبی تحت تأثیر عوامل متعددی است که این عوامل می‏توانند در یک محیط جغرافیایی خاص یا در فضای گسترده‏تری تأثیر‏گذار باشند. گاه این تأثیر‏گذاری به گونه‌ای است که شرایط دستیابی به منابع آب سالم را با مشکلات گسترده‏ای روبه‌رو ساخته و کارایی برنامه‏ریزی و مدیریت منابع آبی را به چالش کشانده است. هدف از برنامه‏ریزی و مدیریت منابع آب، انطباق هر چه بیشتر تقاضای سیستم‏های اجتماعی- اقتصادی آب با عرضۀ آب از طریق کنترل و مدیریت اداری و بدون آسیب رساندن به پایداری اکوسیستم است. این امر می‏تواند با شناسایی عوامل کلیدی و اثرگذار چه از سوی عرضۀ آب و نیز از سوی تقاضای مصرفی بخش‏های مختلف جامعه میسر شود. از این‏رو، در مطالعۀ حاضر تلاش شده است تا بر مبنای دیدگاه مدیریت یکپارچۀ منابع آبی، متغیرهای کلیدی و پیشران‏های اثرگذار در آیندۀ منابع آب شهرستان تبریز در افق 1420 شناسایی شده و در نهایت راهبردهای سیاستی مناسب اعمال شود. بر این اساس، 46 عامل اولیه زیر نظر گروه خبرگان و با استفاده از روش مرور منابع و دلفی شناسایی شد. در ادامه، به منظور تعیین عوامل کلیدی در این سیستم با استفاده از ماتریس تأثیرات متقاطع 15 عامل معرفی شد. یافته‏های نهایی نشان می‌دهد عوامل زیست‏محیطی و اقتصادی بیشترین سهم را به عنوان متغیرهای اصلی در این مجموعه دارند و تأثیر بیشتری بر آیندۀ منابع آبی خواهند داشت و انتظار می‏رود پیشران سازندۀ منابع آبی شهرستان از بین مؤلفه‏های زیست‏محیطی و اقتصادی باشد.