ارزیابی کارکرد تغییرپذیری اقلیم و تغییر کاربری اراضی در تغییرات کیفیت آب رودخانۀ هراز (استان مازندران)

Abstract

شناخت روند پارامترهای کیفی آب و عوامل مؤثر بر تغییرات آن، همانند آنالیز کمی منابع آب، از ملزومات مدیریت پایدار و تأمین سلامت حوضه‏های آبخیز است. با توجه به اهمیت منابع آب سطحی برای مصارف مختلف در حوضۀ آبخیز هراز، ضروری است تا درک صحیحی از کیفیت این منابع و شناخت عوامل تأثیرگذار بر آن صورت گیرد. به این منظور برای ارزیابی کیفیت آب سطحی رودخانۀ هراز، داده‏های 12 متغیر کیفیت آب به همراه پارامترهای هیدرو‌اقلیمی با استفاده از آزمون ناپارامتریک من-کندال (Mann-Kendall) طی دورۀ آماری 1370-1394 آنالیز شدند. برای تعیین آثار احتمالی تغییرات کاربری اراضی، این تغییرات نیز با استفاده از GIS برای سال‏های 1370، 1385 و 1394 ‌ارزیابی شدند. نتایج نشان داد بیشتر سری‏های زمانی کیفیت آب روند افزایشی معنا‏داری طی دوره داشته‏اند که بیان‌کنندۀ کاهش شدید کیفیت آب رودخانۀ هراز است. با توجه به نتایج آزمون من-کندال (آنالیز روند پارامترهای هیدرو‌اقلیمی، تعیین نقطۀ تغییر ناگهانی، آنالیز همبستگی کندال) و همچنین روند تغییرات کاربری اراضی، نتیجه گرفته شد که هر دو عوامل اقلیمی و تغییرات کاربری اراضی می‏توانند در کاهش کیفیت منابع آب تأثیرگذار باشند به‏طوری که افزایش دما و کاهش بارندگی از یک‌طرف می‏تواند به کاهش پارامترهایی نظیر کلسیم، بی‌کربنات و سختی کل (TH) منجر شود و از طرف دیگر، این تغییرات به‌همراه تغییرات کاربری اراضی می‏تواند دلیل اصلی افزایش بیشتر سری‏های زمانی مانند کل مواد محلول (TDS)، هدایت الکتریکی (EC)، سدیم، کلرید، نسبت جذب سدیم (SAR) و غیره باشد.