بررسی اثر نمک‏ پاشی در جادۀ برف‌گیر بر ترکیب و تنوع گیاهی (مطالعۀ موردی: جادۀ کوهستانی گدار کفنوئیه بافت‌ـ بام کویر ایران)

Abstract

استفاده از نمک به‌عنوان پایین‌آورندۀ نقطۀ انجماد آب در سطح جاده‏های مناطق کوهستانی کشور استفادۀ طولانی و گسترده دارد. این پژوهش با هدف تعیین اثر نمک‏پاشی جاده بر درصد ترکیب گونه‏ای، شاخص‏های تنوع و غنای گونه‏ای اکوسیستم مرتعی مجاور جاده در منطقۀ گدار کفنوئیه جادۀ بافت‌ـ کرمان در سال 1395 انجام شد. پس از تعیین یک منطقۀ همگن از نظر شرایط اکولوژیکی در سمتی از جاده که رواناب‏ها به آن سو جریان دارند، به نمونه‏برداری پوشش گیاهی اقدام شد. نمونه‏برداری پوشش گیاهی با استقرار 80 رولوه به‌صورت سیستماتیک در امتداد چهار ترانسکت 150 متری انجام شد. به این‌‌صورت که در هر ترانسکت 10 ‌رولوه (پلات) اول نزدیک‏تر به هم (هر پنج متر) و 10 رولوۀ دوم دورتر از هم (هر 10 متر) روی ترانسکت استقرار یافتند. پس از استخراج شاخص‏های تنوع و غنا بر مبنای حضور داشتن و نداشتن گونه‏ها در محیط نرم‏افزاری PAST و BIO-DAP، اثر فاصله از مرکز نمک‏پاشی (جاده) بر کلیۀ شاخص‏ها با آزمون ANOVA یک‏‏طرفه و مقایسۀ میانگین داده‏ها با آزمون چنددامنۀ دانکن بررسی شد. نتایج نشان داد در فاصلۀ صفر تا 40 متری از جاده گونه‏های گیاهی مهاجم کرقیچ، شیرسگ و شیرین‌بیان سهم زیادی از ترکیب گونه‏ای را به خود اختصاص داده‌اند. یک نرخ افزایشی معنا‏دار در شاخص‏ چیرگی و برگر (به‌ترتیب 7/86 و 7/98 درصد نسبت به حاشیۀ جاده و 27/18 و 115 درصد نسبت به دورترین نوار از جاده) و کاهشی معنا‏دار در شاخص‏های سیمپسون، شانون، مارگاروف، منهینگ و فیشر (به‌ترتیب 2/45، 6/49، 5/38، 6/14 و 2/30 درصد نسبت به حاشیۀ جاده و 4/53 و 5/68، 6/77، 4/51 و 8/76 درصد نسبت به دورترین نوار از جاده) در نوار 40 متری از جاده مشاهده شد که بیان‌کنندۀ غالب‌بودن گونه‏های محدود با جمعیت زیاد (بیشتر علف شور) بود. گونۀ غالب و بومی مراتع منطقه (درمنۀ کوهی) به همراه سایر گونه‏های همراه مانند یال اسب و گون زرد از فاصلۀ 50 متر از جاده حضور پیدا کرده و با بیشتر‌شدن فاصله از جاده سهم آنها در ترکیب گیاهی بیشتر شد. براساس یافته‏های این پژوهش نمک‏پاشی جاده به‌دلیل تغییر دادن شرایط اکولوژیک به نفع گونه‏های مهاجم و شورپسند، شاخص‏های غنا، تنوع گونه‏ای را به‌طور معنا‏داری کاهش داده است که این مهم به کاهش توان و آسیب‏پذیری زیاد اکوسیستم‏های مرتعی مجاور منجر خواهد شد.<br /> <br /> <strong> </strong>