ویژگی‌های سیاست‌های کیفری عوام‌گرا؛ مطالعۀ تطبیقی

Abstract

پژوهش‌های انجام‌شده در حوزۀ عوام‌گرایی کیفری در نظام‌های کیفری مختلف، داده‌های ارزشمندی را برای شناسایی سیاست‌های واجد این ویژگی درپی داشته است. یافته‌های این مطالعات تطبیقی بیانگر آن است که سیاست‌های کیفری عوام‌گرا معمولاً سخت‌گیرانه، عامه‌پسند، نمایشی و احساسی بوده و فاقد مبنای نظری و علمی است. در بسیاری از موارد واکنش‌های کیفری عوام‌گرا در فضای احساسی و هیجانی، به‌ویژه پس از حوادث مهم جنایی، مطرح می‌شوند و در تلاش‌اند تا با توسل به تدابیر کیفری شدید، پدیده‌های مجرمانه را در کوتاه‌ترین زمان ممکن کنترل کنند. این رویکرد نیازی به شناخت علمی پدیده‌های مجرمانه در خود احساس نمی‌کند و با استناد به تفسیرهای غیرعلمی از خواست و انتظار عمومی، در صدد سرپوش گذاشتن بر ضعف مبنای نظری سیاست‌های کیفری است. همچنین این نگرش در پاسخ به عوامل ناکامی سیاست‌های کیفری سخت‌گیرانه در کنترل جرم، روش فرافکنی را در پیش گرفته، ریشۀ تداوم ناامنی را مقاومت در برابر اجرای این سیاست‌ها و نیز وجود گروه‌هایِ غیرخودی و ناهمگن با اکثریت جامعه تلقی می‌کند. نگارندگان این مقاله در تلاش‌اند تا با جمع‌آوری و تحلیل جلوه‌هایی از سیاست‌های کیفری عوام‌گرا در نظام‌های تطبیقی، با استفاده از روش نمونه‌پژوهی در قوانین کیفری و تحلیل گفتمان مقام‌های رسمی سیاست جنایی در بسترهای سیاسی، اجتماعی و حقوقی مختلف، شاخص‌هایی را برای شناسایی سیاست‌های کیفری عوام‌گرا معرفی کنند. به نظر می‌رسد آشنایی با تجربۀ نظام‌های کیفری توسعه‌یافته در زمینۀ فرآیند نفوذ اندیشه‌های عوام‌گرایانه به سیاست‌های کیفری، فرصت مناسبی را برای دستیابی به درک و شناخت عمیق نسبت به بسترهای ظهور این رویکرد و ضرورت اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از سیطرۀ رویکردهای عوام‌گرایانه بر یافته‌های علمی فراهم خواهد ساخت.