سرآغاز عکاسی در ایران (درآمدی انتقادی بر تاریخ عکاسی ایران در دوره‌ی ناصری)

Abstract

بایگانی عکس‌های دوره‌ی قاجار، یکی از بزرگترین گنجینه‌های‌ تصویری تاریخ ایران است. اگر این بایگانی را همچون یک فضای بصری متصور شویم، می‌توان چیستی و چگونگی آن را مورد تحلیل انتقادی قرار داد و اگر نام دیدمان را به کلیت این فضای بصری اطلاق کنیم، می‌توان پرسید چه دیدمانی، چرا و چگونه در دوره‌ی ناصری صورت‌بندی شده و این دیدمان چه کارکردی می‌توانست در گذشته داشته و یا حتی در ادوار بعدی می‌تواند داشته باشد؟ چنین موضعی در قبال تاریخ عکاسی ایران، می‌تواند فصلی آغازین و مطالعه‌ای بنیادین در این حیطه باشد؛ امری که در تحقیقات انجام شده کم و بیش مورد غفلت قرار گرفته است. تبارشناسی به عنوان یک نظریه-روش تاریخی، راه‌گشای مناسبی برای این نوشتار خواهد بود. هدف، ارائه‌ی تحلیلی کیفی از تاریخ عکاسی ایران از بدو ورود دوربین عکاسی به این سرزمین، در دوره‌ی ناصری است. آنچه که نگارندگان در این مجال موجه می‌سازند، این مهم است که دیدمان عکاسی در دوره‌ی ناصری به شکلی سیاسی، البته با توجه به مفهوم سنتی سیاست، صورت‌بندی شده است. البته در این میان نباید دیدمان سیاسی-اریانتالیستی را هم از نظر دور داشت؛ موردی که می‌تواند کارکرد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود را به نحوی حتی تا به اکنون حفظ کند.