آیکونوگرافی پیکره ی سفالین سلطان طغرل سلجوقی

Abstract

هنر پیکره تراشی و خاصه پیکره‌های انسانی که در دوران پس از اسلام مورد احتیاط قرار گرفته بود-اگر نگوییم دچار حرمان شده بود- در دوران سلجوقیان مورد توجه واقع شده و پیکره‌های انسانی با موضوعات مختلف ساخته شدند.<br /> از جمله این پیکره‌ها که احتمالاً ساخته‌ی کاشان است، پیکره مردی‌ست که به حالت دوزانو روی زمین نشسته و کلاهی بر سر دارد که نام سلطان طغرل و تاریخ 538 هـ. ق. بر روی آن مرقوم شده است. در صورتی که در سال مذکور هیچکدام از سه سلطان طغرل سلجوقی حکومت نمی‌کردند. از طرفی پیکره مورد بحث از سوی برخی کارشناسان به عنوان مهره شطرنج به مخاطبان معرفی شده است.<br /> هدف این مقاله تبیین کارکرد و دلیل شکل گیری پیکره مذکور و در پی آن اشتباه زدایی از اثری ایرانی است که دگرگونه به جهانیان معرفی شده است. سؤال اصلی مقاله چیستی مفهوم پیکره بوده و سعی بر آن است تا با استفاده از روش آیکونوگرافی و توجه به متون مکتوب و یافتن معنای ثانویه تصاویر، به سؤال مقاله پاسخ داده شود.<br /> نتیجه مقاله نشان می‌دهد که نشانگان موجود در پیکره هیچ‌گونه ارتباطی با شطرنج نداشته و به احتمال قریب به یقین یادمان مظالم‌نشینی و یا حضور سلطان در مراسم سماع است.