بررسی اسلوب خط در نسخه‌ای از رسالۀ احکام نجوم

Abstract

خط نامتعارف و کمتر شناخته­شده­ا ی که نسخه­‌ای از کتاب <em>احکام نجوم</em> (کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ 17225) بدان کتابت شده، یکی از حلقه های گمشده را در تاریخ خوشنویسی ایرانی نمایان می سازد. به نظر می­رسد با توجه به شباهت‎ها و تفاوت‎های این خط با نسخ و کوفی شرقی، خط نسخۀ <em>احکام نجوم</em> را می‎توان اسلوب ویژه ای برای کتابت نسخ خطی در برهه­ای از تاریخ در نظر گرفت. این پژوهش با هدف مطالعة این خط کمتر شناخته­شده و همچنین گمانه‌­زنی دربارۀ تاریخِ احتمالی کتابتِ نسخۀ بی­‌انجامۀ<em> احکام نجوم</em>، به شیوۀ تاریخی، تحلیلی و تطبیقی صورت می­گیرد. خط نسخۀ <em>احکام نجوم</em>، خط نَسخی است که برخی از ویژگی های کوفی شرقی را با خود دارد. با در ­نظر­گرفتن مشترکات ظاهری خط این نسخه با نسخه­های کهن فارسی دیگر همچون کتاب <em>الابنیه عن حقایق الادویه</em>، <em>ترجمان البلاغه</em>، <em>معانی کتاب الله تعالی و تفسیره المنیر</em> و <em>تحدید نهایات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن</em>، احتمال دارد نسخۀ مورد بررسی ما در حوالی قرون پنجم تا ششم هجری قمری به قید کتابت درآمده باشد. همچنین، شباهت اسلوب خط در نمونه­های فوق، احتمال وجود شیوه­ای مرسوم در خط نسخ در حدود قرون پنجم و ششم هجری قمری را تا حد زیادی تأیید می‎کند.