بررسی اسلوب خط در نسخه‌ای از شرح الشافیه* (مقدمه ای بر شناسایی و طبقه بندی خطوط نامتعارف در تمدن اسلامی)

Abstract

خوشنویسی سنتی، یکی از ارزشمند­ترین هنرهای اسلامی به شمار می­آید و همواره بخش­های ناشناخته­ی بسیاری در خود دارد. یکی از این بخش­ها، خطوط نامتعارف و ناشناخته­ی نُسَخ خطی است. در این مقاله برای نخستین بار ویژگی­های بصری یکی از خطوط نامتعارف با استفاده از روش تاریخی، توصیفی و تطبیقی مطرح شده که به ریخت­شناسی خط نسخه­ای از کتاب <em>شرح</em><em>­</em><em>الشافیه</em> اختصاص دارد. این نسخه از میان بیش از بیست هزار نسخه­ی خطی کتابخانه­ی مجلس شورای اسلامی به دلیل خصوصیت بدیع خط آن انتخاب شده است. در این مقاله، ضمن شناسایی و انتخاب خط نسخه­ای از <em>شرح</em><em>­</em><em>الشافیه</em>، ساختار کلی و ریخت­شناسی حروف آن که اغلب به صورت غیر­مستقیم به خطوط نسخ و رقعه وابسته است، مورد توجه قرار گرفته است. این تنوع و نوآوری که در خطوط متن، حاشیه و عناوینِ نسخه ملاحظه می­شود، شیوه­ای متفاوت از حروف را به خود اختصاص داده که از لحاظ ویژگی­های منحصر به فرد آن در دستیابی به نگاهی نوین در طراحی حروف حائز اهمیت است و از این طریق می­تواند زمینه­های متنوعی را در این شاخه از گرافیک ایجاد نماید. امید است پژوهش حاضر که نخستین گام در شناسایی خطوط نامتعارف و بعضاً ناشناخته­ی نسخه­های خطی محسوب می­گردد، زمینه­ی تحقیقات بعدی را فراهم سازد.