پژوهشی بر ارتباط موضوعی نقوش به‌کار رفته بر سطوح ابینه‌ ‌با متن ادبی‌ آنها در نگاره‌های شاهنامه‌ی شاه تهماسب

Abstract

نقاشی دیواری از عناصر تصویری به کار رفته در نگارگری است که ذهن مخاطب در مورد نوع ارتباط آن با موضوع نگاره به چالش کشیده می­شود. هدف این پژوهش، بررسی رابطه­ی این عنصر تصویری با دیگر عناصر و دستیابی به کارکرد آن در تعامل با موضوع نگاره بر اساس الگوی سوسوری بوده است.20 نمونه از نگاره­های شاهنامه­ی تهماسبی با نقوش مختلف برای بررسی این رابطه انتخاب شده است. به منظور جمع­آوری مطالب، مطالعه­ی هم­زمان تصاویر و اشعار داستان در مقاطع مختلف آن صورت گرفته است. یافته­های پژوهش به شیوه کیفی بررسی شده، سپس با روش تحلیلی و تطبیق دال و مدلول­ و بررسی روابط آنها در سطوح مختلف، به ارائه­ی ارجاعات و دلالت­های مفهومی در نقاشی دیواری­ها پرداخته است. در 14 نگاره، نقاشی­های ­دیواری­ به طور مستقیم و غیرمستقیم به ابیاتی از اشعار داستان ارجاع دارد. براساس تحلیل صورت پذیرفته، نقش­ها علاوه بر کارکرد تصویری در جهت ایجاد ساختار ترکیبی مناسب و زیبا، به بیان موضوعی داستان کمک کرده­اند. نقاشی­های دیواری­، گاه نشانه­هایی دال بر اتفاقی در آینده هستند، و گاه به فضا­سازی شرایط موجود کمک می­کنند. همچنین تأکید بر موضع­گیری نگارگر مبتنی بر درست و نادرست بودن اتفاق دارد. این ویژگی­ها سبب روایت تصویری کامل­تری از داستان شده است.