ادوار تذهیب در کتاب آرایی مذهبی ایرانی

Abstract

با پدید آمدن نسخه‌های خطی به زبان فارسی در ایران زمین، ایرانیان با خلق آثار هنری در تمدن اسلامی نقش آفرین شدند. در قرون اولیه اسلامی، استنساخ زیبای قرآن و تزیین آن از مفاخر ایرانیان تازه مسلمان بود و در همین راستا شیوة نقش و نگار مطلق( تذهیب) را ابداع کردند. این آرایه‌ها در وادی امر با رنگ‌های محدود شروع شد و از قرن 6 به بعد عناصر رنگی متنوع دیگری اضافه گردید. با توجه به تنوع طرح ها و رنگ ها، تذهیب هم دارای دوره‌ها و مکاتب خاص شد. در این مقاله سیر پیدایش و تکامل تذهیب در کتاب‌آرایی ایرانی در 5 دوره تحقیق شده است. در بیان اجمالی ویژگی‌های دوره‌ها می‌توان گفت: تذهیب در قرن‌های 3 و4 هجری: ساده و با رنگ های محدود؛ در قرن‌های6 و7: منسجم و با رنگ های متنوع؛ در قرن8: با شکوه و مجلل؛ در قرن‌های 9و10: پرکار همراه با ظرافت بیشتر؛ در قرن‌های 11-13 به اوج شکوفایی از جهت ظرافت و تعدد مکاتب رسیده است؛ و در نیمه دوم قرن13 به جهت ورود صنعت چاپ به ایران رو به افول نهاده است.