وضع آموزشی بانوان دربار صفوی بر اساس سفرنامه‌ها و نگاره‌ها

Abstract

وضع زنان حرم‌سرای شاهی در دورۀ صفوی از موضوعات مورد توجه سفرنامه‌نویسان اروپایی بوده است که بیشتر در قالب هیأت‌های سیاسی و مذهبی به دربار ایران رفت و آمد داشتند. برخی از آنها، بانوان عصر صفوی، به‌ویژه بانوان حرم‌سرای شاهی را زنانی تنگ‌نظر و تن‌پرور دانسته‌اند که قادر به انجام هیچ کار مهمی نبوده و صرفاً ابزار کامجویی مردان و انجام وظیفۀ فرزندآوری بودند. از نظر آنها، زنان محصور در دربار به هیچ نوع آموزش و کسب مهارت دسترسی نداشتند و اوقات مرارت‌بار خود را به بطالت می‌گذراندند؛ اما در گزارش‌های برخی از مورخان عصر صفوی و سفرنامه‌نویسان اروپایی، به تلاش و تکاپوی بانوان حرم‌سرا برای کسب علوم و فنون عصر خویش و آموزش‌های نظری و عملی آنها در حوزه‌های گوناگون علمی اشاره شده که بیانگرحضور زنانی فرهیخته و خیّر در دربار صفوی است؛ چنان‌که برخی از نگاره‌های عصر صفوی نیز مؤیّد این دیدگاه است. در این مقاله با تکیه بر گزارش‌های جهانگردان و تطبیق آن‌ها با برخی از نگاره‌های عصر صفوی، به مقایسه‌ بین دو دیدگاه پرداخته و وضع آموزشی بانوان حرم‌سرا بررسی شده است.