سیرالملوکِ نظام‌الملک: اغلاط، مجعولات و عامل آنها

Abstract

اهمیت ادبی <em>سیرالملوک</em> یا <em>سیاست‌نامه </em>و جایگان آن در تاریخ اندیشه سیاسی ایرانیان بی‌نیاز از شرح است. با وجود این، اشتباهات و تناقضاتی در آن هست که از یک سو منش و دانش نویسنده و از سوی دیگر، انتساب این کتاب را به خواجه‌نظام‌الملک توسی به چالش کشیده است. گرچه این دو قضیه، موضوع پژوهش‌های پرشمار بوده است، اما تاکنون در پژوهشی جامع، به اغلاط و تناقضات کتاب پرداخته نشده است و بحث در باب صحت و سقم انتساب آن و هویت مؤلف نیز، ادامه دارد. در پژوهش حاضر، ضمن نقد و جمع‌بندیِ نتایج پژوهش‌های موجود، که گاه بسیار متناقض بوده‌اند، اغلاط و تناقضات متعدد کتاب آشکار شده است تا از رهگذر آن احتمال جعل و در صورت تصدیق، هویت جاعل نیز بررسی شود. بخشی از یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که بخشهای مغلوط و متناقض کتاب، مهم‌ترین گواه جعل بخشی از <em>سیرالملوک</em> است. این مجعولات و تطبیق محتوای آنها با فضای زمانه نیز حاکی است که جاعل بی‌گمان از فرزندان نظام‌الملک یا وابستگان آنان بوده است.