پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
موضع جاحظ نسبت به امام علی(ع)
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2025-01-20)پرداختن به آثار اهل سنت و تلاش برای ترسیم سیمای امام علی (ع) در آثارشان می‌تواند ما را به‌نگاه نخبگان آنها نسبت به‌حضرت علی (ع) رهنمون شود. یکی از کسانی که دیدگاه‌های ضد و نقیضی از او دربارة امیرمؤمنان (ع) نقل شده، جاحظ ...
-
بررسی و نقد دلایل مخالفت مکتب تفکیک با نهضت ترجمه
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2025-01-20)نهضت ترجمه از مهم‌ترین رخدادهای علمی در تاریخ تمدن اسلامی به‌شمار می‌رود که دورۀ خلافت عباسیان شکل گرفت. دربارة این نهضت، اهداف، آثار و پیامدهای آن، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد و بسیاری موافق و برخی نیز مخالف آن هستند. ...
-
قاهرة فاطمی: از شهری سلطنتی تا مرکزی تمدنی برای جهان اسلام
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2025-01-20)شهر قاهره که بهعنوان مرکزی سیاسی و اداری برای دولت فاطمی در 358 هجری بنا نهاده شد، هم بهعنوان یک شهر مهم در تاریخ مصر و شمال آفریقا و هم بهعنوان یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و تمدنی دورۀ اسلامی در بین شهرهای اسلامی اهمیت ...
-
تبیین رابطه فضاهای بینابین با خوانایی محیط در مساجد جامع دوران سلجوقی به روش نحو فضا
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2022-08-23)مساجد جامع، همواره مهم‌ترین فضاهای آئینی-اجتماعی در جهان اسلام بودند. احیا و بهره‌برداری از این فضاها بدون شناخت این میراث فرهنگی و توجه به دوره‌های تاریخی و زمانی آنها میسر نمی‌شود. ساختار و پیکره‌بندی فضایی مساجد ایرانی ...
-
بازشناسی درخت صنوبر و نقش صنوبری در آثار هنری ایرانی ـ اسلامی براساس شواهد کهن مکتوب
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2022-08-23)توصیف درخت صنوبری که در متون مکتوب فارسی از گذشته تاکنون برجای مانده، با درختی که در سده اخیر، متخصصان حوزه علوم گیاهی و کشاورزی صنوبر می‌نامند، متفاوت است و این دو یکی نیستند. پژوهش حاضر به بازشناسی تصویر درخت صنوبر و ...
-
سیاستهای احداث خانقاه برای طریقت‌های چشتیه، کازرونیه، سهروردیه و کبرویه در ایران و شبه‌قارة هند (سده‌های هفتم تا نهم ه.ق)
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2024-08-22)خانقاه بهعنوان یکی از مکان‌های استقرار صوفیان در تاریخ تصوف، نقش مهمی ایفا کرده است. در بسیاری از حکایات مرتبط با صوفیان به این مکان‌ها پرداخته شده است. طریقت‌های صوفیانة چشتیه، کازرونیه، سهروردیه و کبرویه در قرون هفتم ...
-
نظامِ معناییِ مفهوم قانون در اندیشة علمای مخالف مشروطه
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2024-08-22)یکی از اصلی‌ترین موضوعات در فهم اندیشة علمای مخالف مشروطه، «نظام معنایی» آن‌هاست. این نظام معنایی را می‌توان بستر سوگیری اندیشة آنها به مفاهیم بنیادین در آن دوره دانست. در این پژوهش، این نظام معنایی در ارتباط با مفهوم ...
-
شیعیان و نوگرایی آموزشی در هند بریتانیا (از میانة قرن هجدهم تا تجزیة شبه‌قارة هند)
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2024-08-22)چیرگی بریتانیا بر شبه‌قارة هند افزون بر پیامدهای سیاسی، بر زندگی اجتماعی و علمی مسلمانان نیز تأثیری ژرف برجای نهاد. به‌همراه انگلیسی‌ها، مظاهر فرهنگی و تمدنی غرب نیز وارد هند شد. از جمله رهاوردهای انگلیسی‌ها، دانش‌های جدید ...
-
راههای اثبات پذیرش اسلام از سوی زرتشتیان در سده‌های نخست ق
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2021-08-23)گروش زرتشتیان به اسلام حدود چهار سده به طول انجامید. هرچند تشخیص پذیرش اسلام از سوی زرتشتیان در این دوره و بر اساس منابع تاریخی بسیار دشوار و گاه ناممکن است، انجام برخی از مناسک و اعمال دینی همچون ادای شهادتین، برپایی نماز، ...
-
سیاست خلفای اموی در مواجهه با اهل ذمه شامات (132-41هـ.ق)
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2021-08-23)استقرار خلافت اموی در منطقه شام وضرورتهای اجتماعی آن قلمرو، سبب گردید تا سیاستهای اجتماعی خلفا با توجه به واقعیات جامعه معاصر آنان تنظیم شود. در شامات افزون بر تنوع نژادی و قومی موجود، جماعات اهل کتاب حضور داشتند و به ...
-
بررسی جایگاه نهادِ وزرات و عملکرد وزراء همزمان با حاکمیت قراختاییان کرمان
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2024-08-22)حکومت قراختاییان کرمان حدود سال 619ه.ق و به همّت بُراقِ حاجب، بنیانگذاری شد؛ حکومتی که پس از وی نیز در میان جانشینان او باقی ماند و تا سال 704ه.ق تداوم یافت. مطالعة حکومتِ محلّی قراختاییانِ کرمان این نکته را آشکار ساخت که ...
-
بازشناسی شهر ساسانی ـ اسلامی سیروان بر پایۀ متون تاریخی و شواهد باستان‌شناسی
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2021-08-23)براساس متون تاریخی و جغرافیایی، سابقۀ سیروان/ شیروان، یکی از شهرهای مهم منطقۀ جبال، به دورۀ حکومت ساسانی باز میگردد. این شهر در قرون نخستین اسلامی رونق بسیار داشت و متون تاریخی از آنجا بهعنوان کرسی ولایت ماسبذان و یکی ...
-
پی‌گیری رد حلقۀ تفسیری ابن‌عباس در تاریخ‌نگاری قدسی مسلمانان
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2023-02-20)تداخل گزارش‌های ایمانی از تحولات عصر نبوت در تاریخ‌نگاری مسلمانان به‌گره خوردن مرزهای الهیات و دانش تاریخ منجر می‌شود. در بررسی نسبت بین این دو رویکرد، حضور پررنگ ابن‌عباس و شاگردان او بهعنوان «حلقه تفسیری مکه»، این پرسش ...
-
نقد روشی مطالعات تاریخ قرآن با تأکیدی بر رویکرد ساختارگرا و انتقادی
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2023-02-20)قرآن کریم، مهم‌ترین میراث دینی و زیربنای تمدّن اسلامی است. آثار مختلفی از سده سوم هجری تا کنون، به‌موضوع تاریخ قرآن پرداخته‌اند. اثبات اصالت و صحت متن قرآن کریم بهعنوان مهم‌ترین منبع دین اسلام با دانش تاریخ قرآن کریم مرتبط ...
-
تأملی بر مطالعه ساختاری فرش دوازده ضلعی مقبره شاه‌عباس دوم
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2023-02-20)فرش دوازده ضلعی مقبره شاه‌عباس دوم، بزرگ‌ترین فرش ابریشمی دوره صفوی است که در سال 1082 ق بافت آن تکمیل شد و هم‌اکنون به شماره ثبتی 1400 در موزه آستان مقدس حرم حضرت معصومه(س) در قم نگهداری می‌شود. هدف این پژوهش، مطالعه ...
-
کاربرد واژه «هذیان» متناظر با شبکه معنایی خرافات در متون اسلامی
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2023-02-20)مقاله حاضر، واژه پر‌کاربرد «هذیان» را در ادبیات مسلمانان ذیل شبکه واژگانی خرافات، که همگی محتوایی تخفیف‌آمیز و نگرشی انتقادی دارند، مطالعه نموده است. شواهد ارائه شده نشانگر آن است که نگرش انتقادی از همان ابتدا در میان برخی ...
-
تأسیس نظام‌های دنیوی در صدر اسلام و نقد انگاره آخرت‌گراییِ دین اسلام (مطالعه موردی تأسیس نظام آموزشی)
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2023-02-20)شماری از مستشرقان در آثار خود، ضمن بررسی تاریخ صدر اسلام این ادعا را طرح کرده‌اند که اسلام دینی آخرت‌گرا و به تأسیس نهادهای دنیوی بی‌اعتنا بوده است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و اتکای بر شواهد و مستندات گوناگون، تلاش ...
-
خاستگاه اندیشه سلفی جهادی و تکفیری در دورۀ معاصر
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2022-02-20)پیدایش جنبشهای سلفی در دهههای اخیر پرسشهایی در حوزههای سیاسی، اجتماعی و فکری برانگیخته است. ایدئولوژی مطرح شده از سوی رهبران این گروه‌ها، مبتنی بر بازگشت به اسلام راستین، موجب پرسش و جست‌وجو در باب نسبت میان اندیشۀ این ...
-
زرتشتیان و جنبش های ایرانی در سده‌های نخستین اسلامی
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2022-02-20)پس از استیلای عرب‌ها بر ایران و فروکش پایداری‌های محلی، از سده دوم هجری ایرانیان جنبش‌هایی را علیه زمامداران عرب برپا کردند که به باور عده‌ای از پژوهشگران، هدف رهبران آن، دستیابی به استقلال ایران و احیاء دین زرتشتی بود. ...
-
موسیقی درکتاب عقد الفرید ابن عبدربه: جواز موسیقی، نوازندگان زن و مرد و انواع سازها
(دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, Faculty of Theology and Islamic studies, 2022-02-20)بخش «الیاقوتة الثانیة فی علم‌الالحان و اختلاف‌الناس فیه» در کتاب العقدالفرید، یکی از مهم‌ترین منابع آگاهی ما از بحث‌های مربوط به جایگاه موسیقی و وضع و حال موسیقیدانان و انواع سازها در دورۀ اموی و عباسی است. ابن عبدربه ...
