الگوی ارزشیابی فرایند خط‎مشی‎گذاری فرهنگی با رویکرد مطالعه کیفی اسناد فرهنگی جمهوری اسلامی ایران

Abstract

<strong>هدف:</strong> ارزشیابی فرایند خط‎مشی‎گذاری فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی ایران که بر مبنای هویت فرهنگی شناخته می‎شود، به الگوی بومی مبتنی بر فرهنگ دینی جامعه ایرانی نیاز دارد؛ زیراانتقال الگو‎های غیر بومیِ ارزشیابی خط‎مشی‌های فرهنگی، نمی‎تواند در این عرصه راهگشا باشد. این پژوهش به‎دنبال آن است که شاخص‎های مطلوبیت را برای ارزشیابی بومی در هر مرحله از فرایند خط‎مشی‎گذاری فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی ایران شناسایی و تدوین کند. روش: روش اجرای پژوهش، بررسی کیفی سه سند «نقشه مهندسی فرهنگی کشور»، فصل مرتبط با فرهنگِ سند «چشم‎انداز توسعه 1404» و سند «اسلامی‎شدن دانشگاه‎های کشور»، با بهره‎مندی از روش تحلیل مضمون، به عنوان فرایندی برای تحلیل داده‎های متنی است. یافته‎ها: شاخص‎های مطلوب در فرایند خط‎مشی‎گذاری فرهنگی در قالب پنج دسته عبارت‎اند از: 1. مرحله شناخت و درک مسئله، شامل بصیریت‎‎افزایی، رشد ‎اجتماعی، هویت‎بخشی و تعمیق اصول و معارف دینی؛ 2. مرحله تهیه و تدوین راه‎حل‎ها، شامل کارآمدی، نوگرایی، اقتضا‎نگری و عقلانی علمی؛ 3. مرحله مشروعیت‎دهی، شامل اقناع‎پذیری و حمایت قانونی؛ 4. مرحله اجرا، شامل تناسب‎سازی زمانی و مکانی، ساختاربندی، بستر‎سازی نرم و سخت و موفقیت در مشروعیت دهی؛ 5. مرحله ارزیابی، شامل نظارت چندسطحی، نظارت مستمر و نظارت هوشمند. نتیجه‎گیری: الگوی ارزشیابی در فرایند خط‎مشی‎گذاری فرهنگی، این امکان را در اختیار خط‎مشی‎گذاران، مجریان و ذی‎نفعان قرار می‎دهد که در گام نخست، از بروز آسیب‎های احتمالی در تصمیم‌گیری‌ها و اقدام‎های فرهنگی پیشگیری کنند و در گام بعدی، در صورت دست‎نیافتن به اهداف فرهنگی، با رجوع به الگوی ارائه‌شده، موانع و مشکلات را شناسایی و آنها را حل کنند.