تحلیل رابطه بعد اجتماعی حمل و نقل شهری و توسعه اجتماعی در شهر تهران

Abstract

امروزه حمل و نقل شهری و آثار و پیامدهای آن علاوه بر حوزه‌های کالبدی و زیست محیطی، در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی مسأله‌ساز بوده، به‌طوری که این موضوع در کلان‌شهرهای کشورهای در حال توسعه از ابعاد پیچیده‌تری نیز برخوردار است. بدین ترتیب با توجه به این که شهر تهران به عنوان بزرگترین کلان‌شهر با حجم و تراکم جمعیتی و حجم انبوه جابجایی و حمل و نقلی درون و برون شهری مواجهه بوده و در بعد فنی و زیرساختی نیز در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته، اما کماکان تبعات و پیامدهای حمل و نقلی در حوزه‌های زیست‌محیطی و سلامت، به عنوان یکی از مهمترین مسائل شهر تهران پابرجاست. حال با توجه به اهمیت این موضوع، مسأله محوری مطالعه حاضر این است که آیا بعد اجتماعی حمل و نقل شهری و تقویت این بعد، تأثیری در توسعه اجتماعی دارد. در این راستا استدلال مقاله این بوده که تقویت بعد اجتماعی حمل و نقل شهری به مثابه سرمایه اجتماعی، که منجر به شکل‌گیری توسعه اجتماعی در شهر می‌شود. به منظور بررسی و تحلیل این امر با استفاده از روش تحقیق اسنادی و کتابخانه‌ای و با بهره‌گیری از ابزار فیش‌برداری نظری و تحلیل مضمون، سعی شد ضمن بررسی نظری مفاهیم مرتبط با ابعاد اجتماعی حمل و نقل شهری و توسعه اجتماعی، نقش بعد اجتماعی حمل و نقل شهری در سرمایه اجتماعی و در نتیجه شکل‌گیری توسعه اجتماعی مبتنی بر استنباط‌های نظری، تحلیل شود. یافته‌های مطالعه نشان داد که در بعد مفهومی وسیع، توسعه اجتماعی یعنی بهتر شدن و ارتقای وضعیت زندگی انسان، که تقویت شاخص‌های امنیت اجتماعی، مشارکت اجتماعی، آموزش و فرهنگ‌سازی و هویت اجتماعی، در راستای تعدیل و کاهش آسیب‌های اجتماعی فضاهای مرتبط با حمل و نقل شهری عمل کرده و منجر به ایجاد سرمایه اجتماعی می‌شود و محصول نهایی این فرایند شکل‌گیری توسعه اجتماعی در شهر است و در نتیجه سرمایه اجتماعی به عنوان بعد اجتماعی حمل و نقل شهری، نقش و سهم مهمی در توسعه اجتماعی شهر تهران دارد.