بررسی مواجهه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با ابژه آمریکا در دوره سازندگی از منظر تحلیل گفتمان

Abstract

جهان محصول گفتمان‌ها است و گفتمان‌ها قدرت دارند. این قدرت آنان را قادر می‌سازد که موضوعی سیاسی یا اجتماعی را برجسته‌ کرده یا به حاشیه برانند. همچنین این قدرت به آنان امکان می‌دهد در منازعات سیاسی-اجتماعی، یک هژمونی ایجاد کنند یا حتی ساختارشکن شوند و خلاصه اینکه در عین اسطوره‌سازی،‌ هویت‌سازی نیز کنند. مقاله حاضر به بررسی ابژه آمریکا در گفتمان سیاست خارجی دوره سازندگی پرداخته است و این که هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس جمهوری وقت ایران، در مواجهه با آمریکا، چه گفتمانی داشته است. روش پژوهشی به کار رفته در این مقاله،‌ تحلیل گفتمان است. یافته‌های پژوهش مورد نیز حاکی از آن است که سطح خصومت گفتمان آقای هاشمی‌رفسنجانی در مواجهه با آمریکا، طرد رادیکال نیست و در سطح رقابت مطرح است. از دیگر یافته‌های این پژوهش آن است که دال‌های حسن‌نیت در برابر حسن‌نیت و همچنین رفتار منطقی‌داشتن، به عنوان دال‌های اصلی گفتمان آقای هاشمی ‌رفسنجانی در مواجهه با آمریکا، مطرح هستند و دال‌ها و عناصر دیگری نظیر فقدان ‌اعتماد و صمیمیت، پیرامون این دال‌ها، مفصل‌بندی شده‌اند. در همین راستا است که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی‌ ، همکاری‌های اقتصادی را با آمریکا مطرح می‌کند و این سیاستی است که کاملا منطبق بر عمل‌گرایی اقتصادی او به عنوان یکی از اصول گفتمانش می‌باشد. با وجود این، با بررسی متون مرتبط با سخنرانی‌ها و اظهارات رئیس ‌جمهوری وقت ایران مشخص شده که او اگرچه تلاش ‌کرد تا رویکردی تعامل‌مدارانه و مبتنی بر حسن‌نیت با غرب/آمریکا داشته باشد اما نتوانست موفقیتی در این زمینه کسب کند زیرا برخی اقدامات آمریکا مانع اصلی در این خصوص را به وجود آورد.