تقدیم فعل و اغراض بلاغی آن در داستان «رستم و اسفندیار»

Abstract

هدف مقالۀ حاضر این است که نقش «تقدیم فعل» را در پروراندن زبان حماسی در داستان «رستم و اسفندیار» نشان دهد. «تقدیم فعل» از مؤلفه‌های علم معانی است که به نقش بلاغی آن در متون ادب فارسی، توجه چندانی نشده‌است. این پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای و بر مبنای نظریۀ «نظم» عبدالقاهر جرجانی انجام شده‌است. به‌منظور دستیابی به مقصود، تمام افعال مقدم‌شده بر سایر اجزای جمله در داستان «رستم و اسفندیار» و بسامد آماری آن‌ها، با توجه به وجوه افعال و اغراض بلاغی و لحن جملات هر یک مشخص شده‌است. بررسی‌های آماری نویسندگان مقاله، بیانگر این است که تقدیم فعل در کنار ضرورت وزن، با هدف برجسته‌سازی زبان و لحن حماسی داستان انجام می‌گیرد و دلایلی چون تأکید بر فعل در زبان حماسه و مقدم شدن پیاپی افعال در چند مصراع یا بیت و اختصاص حدود نیمی از افعال مقدم‌شده به مضامین حماسی چون مفاخره و هشدار و تهدید و توبیخ و ملامت و وعده‌های پهلوانان، می‌تواند مؤید این باشد که تقدیم فعل در حماسی‌تر شدن زبان داستان مؤثر بوده و فردوسی این شیوۀ بلاغی را به همین منظور به‌کار برده‌است.