بررسی اوج و فرود آرایه‌های بدیعی در شعر فارسی

Abstract

بخشی از زیبایی‌‌ها و ظرافت‌‌های شعر فارسی، در قالب آرایه‌‌های ادبی به ظهور رسیده‌است؛ بنابراین بررسی چندوچون پیوند پژوهش‌‌های بدیعی و تحولات شعری، ضرورتی گریزناپذیر است. آیا به‌راستی لوازم این پیوندِ دوسویه رعایت شده‌است؟ این پژوهش، با بررسی نمونه‌‌های شعری از سبک‌‌های برجستۀ شعر فارسی در شیوه‌‌ای تطبیقی و مقایسه‌‌ای، به این پرسش پاسخ گفته‌است. پژوهش حاضر نشان می‌‌دهد که پژوهش‌‌های بدیعی و تحولات شعری، سیری همگام نداشته‌‌اند، بدین معنی که شعر فارسی در گذر از سبک‌‌ها و شیوه‌‌های مختلف در چگونگی بهره‌‌گیری از آرایه‌‌های ادبی، با توجه به معیارهایی چون لفظ‌اندیشی یا معناگرایی، سادگی یا صنعت‌اندیشی و نظریه‌‌های شعری و ادبی، فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده، اما پژوهش‌‌های بدیعی بی‌توجه به این تحولات، به حفظ چهارچوب خشک خود اندیشیدند و در نتیجه روزبه‌روز از نقش آن‌ها در شکل‌‌دهی ظرافت‌‌های شعری کاسته شده و به دانشی ناکارآمد در خلاقیت‌‌ها و نقد شعری تبدیل شده‌‌اند. نتیجۀ پژوهش حاضر، ضرورت بازنگری در پژوهش‌‌های بدیعی را بیش از پیش ضروری می‌سازد.