دلایل ادبی حذف نهاد در ردیف های فعلی قصاید خاقانی

Abstract

مطالعات رده­­شناسی زبان حاکی از آن است که بین نقش­های نحوی و معنایی- منظوری رابطة مستقیمی دیده نمی­شود. بخشی از دشواری­های درک مفاهیم ادبی نیز به دلیل ناآگاهی از کارکردهای معنایی نقش­های نحوی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی این جنبه در ردیف فعلی قصاید خاقانی است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و داده­ها با استفاده از روش تحلیل محتوا، به شیوة کتابخانه­ای و سندکاوی بررسی شده است. جامعة آماری، 130 قصیدة خاقانی و حجم نمونه، 63 قصیدة دارای ردیف فعلی است که در مجموع، 3887 بیت را در بر می­گیرد. نتیجه نشان می­دهد که خاقانی از مجموع 24 کارکرد حذف نهاد، در ردیف­های فعلی قصاید از شش کارکرد استفاده کرده است. تحلیل­ها بیانگر این است که پربسامدترین این کارکردها به ترتیب؛ اهمیّت مسند، پرهیز از بیهوده­گویی، تحقیر، تعظیم، ادّعای گوینده مبنی بر وضوح نهاد (مسندالیه) و شدّت وضوح بوده است. هر یک از این کارکردها به گونه­ای با درون­مایة قصاید یا مسائل مندرج در بیت در پیوند بوده که در مقاله بررسی شده است.