نقد و تحلیل مقایسه ای منطق داستانی بهرام گور در شاهنامه و متون تاریخی قدیم

Abstract

دو نوع متفاوت روایت تاریخی و روایت شاعرانه از داستان بهرام گور وجود دارد. در یک سو، دیدگاه تاریخ‌نویسان و در سوی دیگر، نگاه فردوسی به عنوان شاعری داستان‌پرداز درباره­ این موضوع می­باشد در این مقاله، تلاش نگارنده بر آن است که بر اساس تعریف دو نوع نگاه تاریخی و شاعرانه، به این تفاوت دیدگاه‌ها صورت تحقیقی بدهد. برخی از تفاوت‌ها، دخالت عمیقی در سیر و طرح روایت ندارند و تنها به لحاظ کمّی و آماری اختلاف‌هایی در برخی از عناصر نه چندان مؤثّر در داستان به وجود می‌آورند. اختلاف نظر فردوسی و تاریخ‌نویسان درباره زمان تولد، سّن، مدت پادشاهی بهرام و... از این‌گونه‌اند. دسته‌ای دیگر از تفاوت‌ها، دیگرگونگی نگاه‌ها را در نوع طرّاحیِ روایت و عواملی چون شخصیت‌پردازی، طرح، انسجام متن و... می‌رسانند. بی‌تردید مهم‌ترین علت وجود این اختلافات را باید در تفاوت شیوه بیان متن ادبی و متن تاریخی جست؛ متن ادبی دارای سبک و بیان زبانی متمایزی از متن تاریخی است. البتّه در شکل‌گیری این اختلاف‌ها، مسایلی چون مقتضیات اجتماعی و مذهبیِ زمان فردوسی هم دخیل بوده‌اند که در این مقاله به اختصار بررسی شده‌اند.