تأملی بر دکترین عقیم شدن قرارداد در حقوق کامن‌لا و مقایسۀ آن با فورس ماژور در اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی و حقوق ایران

Abstract

<em> </em> هنگامی که طرفین قراردادی را منعقد می‌کنند، ملزم به اجرای تعهدات خود هستند، اما گاهی حوادثی ایجاد می‌شود که اجرای قرارداد را ناممکن می‌سازد و یا وضعیت زمان اجرای قرارداد را نسبت به زمان انعقاد آن به‌طور اساسی تغییر می‌دهد. این حوادث که با عنوان معاذیر قانونی از آن‌ها یاد می‌شود، در صورت داشتن شرایط لازم، موجب معاف شدن طرفین از تعهدات و مسئولیت خود می‌گردد. از مهم‌ترین این معاذیر قانونی، دکترین عقیم شدن قرارداد در حقوق کامن‌لا و فورس ماژور است که موجب معافیت طرفین از تعهدات قراردادی و مسئولیت خود می‌شود. شباهت‌های بسیار زیادی بین عقیم شدن قرارداد در حقوق کامن‌لا و نهاد فورس ماژور ازجمله در حقوق ایران و در اصول حقوق قراردادهای تجاری بین‌المللی که به اختصار اصول یونیدروا نامیده می‌شود، وجود دارد. عقیم شدن قرارداد هنگامی رخ می‌دهد که در اثر حادثه‌ای ناگهانی و بدون قصور طرفین، اجرای قرارداد ناممکن شده، یا هدف از انعقاد قرارداد ازبین می‌رود که درنتیجه سبب عقیم شدن قرارداد می‌گردد. نظریۀ فورس ماژور نزدیک‌ترین نهاد به دکترین عقیم شدن قرارداد است. فورس ماژور هنگامی رخ می‌دهد که اجرای قرارداد بدون قصور طرفین در اثر حادثه‌ای خارجی، غیرقابل دفع و پیش‌بینی‌ناپذیر ناممکن می‌‌شود.