تحلیل گفتمان هنر خاورمیانه: بررسی شکل‌گیری قواعد هنری در جامعه نقاشی معاصر ایران

Abstract

هدف مقاله حاضر تحلیل گفتمانِ هنر خاورمیانه است. از این رو در گام اول با نقد محدودیت‌های نظریه سبک در تحلیل هنر مدرن، بر تحلیل گفتمان به عنوان رویکردی جایگزین تاکید خواهیم کرد و در گام دوم رویکرد گفتمانی را برای تحلیل هنر خاورمیانه به کار خواهیم گرفت. تحلیل گفتمان هنر در یک سطح شامل تحلیل ویژگی‌های بصری، کالبدی و ژانر اثر و در سطحی بالاتر شامل تفسیر بینامتنی اثر و نسبت آن با تاریخ و در سطحی بالاتر شامل مطالعه فضای اندیشه‌ای است که امکان خلق اثر را فراهم می‌کند؛ مواردی همچون مطالعه نهادهای قدرت سیاسی و اقتصادی و نهادهای آموزشی، موزه‌ها و رویدادهای هنری (مانند فستیوال‌ها و حراجی‌های فروش) که فضای گفتمانی را بازتولید می‌کنند و برخی از آثار را مورد تایید یا رد قرار می‌دهند . بنابراین در مقاله حاضر مطالعه گفتمانی هنر، به معنای فراتر رفتن از مطالعه سبک‌های هنری است که به ما امکان مطالعه جریان‌های تازه‌ای از هنر مانند هنر فمنیستی، هنر ملی، هنر استعماری، هنر آسیایی و دیگر هنرهای منطقه‌ای مانند هنر خاورمیانه را می‌دهد. در این مقاله بر مبنای تحلیل فوکو از صورت‌های گفتمانی، به تحلیل چهار قاعده شکل‌گیریِ یک گفتمان یعنی وحدت موضوع، وحدت اسلوب‌های بیانی، وحدت نظام مفاهیم و وحدت استراتژی در هنر خاورمیانه می‌پردازیم تا ویژگی‌های صورتبندی گفتمانی آن روشن گردد. این رویکرد ابعاد تازه‌ای از قراردادهای زیباشناختی و قواعد هنری رایج میان نقاشان معاصر ایران را ، به مثابه جزئی از هنر منطقه‌ای مزبور، آشکار خواهد کرد.