گرافیتی به منزل? هنر اعتراض

Abstract

گرافیتی یکی از پدیده‌های هنری مردم‌پسند جدید است که به ویژه از نظر ارتباط با خرده‌فرهنگ‌ها، فرهنگ اعتراض جوانان و هنر خیابانی در شهرهای بزرگ مورد توجه قرار گرفته است. گرافیتی به منزل? راهی برای بیان عقاید و دیدگاه‌های گروه‌های سیاسی به حاشیه رانده شده یا محروم که از امکانات تبلیغات رسمی (پروپاگاندا) برخوردار نیستند، نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. جوانان هم به مدد نمادگرایی گرافیتی وجهی رمزگونه به بیان خود می‌بخشند، و هم بدان وسیله خود را از فرهنگ رسمی متمایز می‌سازند و به این طریق گرافیتی وجهی زیرزمینی نیز می‌یابد. جوانان ایرانی اگرچه مدتی است از این شیوه برای بیان دیدگاه‌های خود استفاده می‌کنند، پیوندی پنهان میان آن و دیگر عناصر سبک زندگی جوانان ایرانی - به ویژه موسیقی زیرزمینی- در شهرهای بزرگ (تهران، کرج، مشهد، شیراز) وجود دارد. اگرچه هم انتقاد سیاسی و هم اجتماعی در گرافیتی ایرانی به چشم می خورد، انتقاد اجتماعی بارزترین وجه گرافیتی مشاهده‌شده در مناطق شهری است. با این حال، هنوز تحقیقات جدی دربار? وجوه جامعه‌شناختی، به ویژه از منظر جامعه‌شناسی هنر، دربار? گرافیتی ایرانی صورت نگرفته است. مقاله حاضر تلاشی است برای طرح ایده‌هایی برای تحلیل این پدیده از منظر جامعه‌شناسی هنر. در این مقاله از روش نشانه شناسی برای شناخت عناصر آثار گرافیتی ایرانی استفاده شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که نظیر موسیقی زیرزمینی، گرافیتی نوعی بیان فرهنگی متعلق به بخشی از جوانان است که تحت تأثیر فرهنگ «جوانان جهانی» قرار گرفته‌اند و در آنها نشانه‌های بسیاری از اعتراض فرهنگی و سیاسی به چشم می‌خورد.